Türk Lirası, Kasım sonu ve Aralık’taki süratli bedel kaybının akabinde bu kayıpları bir ölçü telafi etse de TL’nin pahasındaki oynaklık devam ediyor.
Oynaklık yahut volatilite, bir para ünitesi yahut finansal eserin pahasında yaşanan değişim ölçüsünü anlatmak için kullanılan bir terim.
Kelam konusu para ünitesi büyük bir paha kaybı yahut yararı yaşamasa da, kıymetinin daima değişmesi, o para ünitesiyle üretim ve ticaret yapmayı zorlaştırıyor.
Dolar/TL kuru da 20 Aralık’taki 18,36 düzeyinden 10,63’e geriledikten daha sonra 12-14 bandında hareket etmeye başladı.
Lakin kurun oynaklığı kimi günler yüzde 10’u bulabiliyor, günün en düşük ve en yüksek bedelleri içinde 1 TL’yi aşan farklar oluşabiliyor.
Ekonomist Erik Meyersson 30 Aralık’ta paylaştığı bir grafikle, TL’nin pahasındaki oynaklığın, süratli iniş ve çıkışlarıyla bilinen Bitcoin’in volatilitesine yaklaştığına dikkat çekti.
‘Türk Lirası kıymetli bir para ünitesi olma özelliğini kaybetmiş gözüküyor’
TL’nin bedelindeki bu biçimdesine süratli değişimlerin niçinleri ve tesirlerini uzmanlara ve bölüm temsilcilerine sorduk.
Ankara Üniversitesi İşletme Kısmı’ndan Prof. Dr. Yalçın Karatepe, “Bunu söylemekten hicap duyuyorum lakin Türk Lirası değerli bir para ünitesi olma özelliğini kaybetmiş gözüküyor” diyor.
Karatepe, Aralık sonundan bu yana görülen volatilitede süreç hacminin daralmasının da tesirli olduğunu söylüyor:
“Aralık başından beri Türk Lirası üzerinden süreç yapan kimi aracı kurumlar TL ile süreç yapmayacağını deklare etti. Kimi bankalar TL hakkında rapor yayınlamayacağını duyurdu. ötürüsıyla TL, konvertibilite pahası süratle azalan bir paraya dönüştü.”
Karatepe Türkiye’de döviz sahiplerinin ellerindeki dövizi bozup TL’ye çevirmediğini, şirketlerden de bir döviz talebi olduğunu, süreç hacminin daralmasıyla bir arada küçük ölçüdeki süreçlerin bile döviz fiyatlarında süratli hareketlere yol açabildiğini söylüyor.
Pekala bu durum üretim yapan şirketleri ve ticareti nasıl etkiliyor?
Getty Images
‘Sürekli bir pazarlık gerilimi ve kaosu’
Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği İdare Heyeti Lideri Ramazan Kaya, kurdaki oynaklığın ticarette esnekliği sekteye uğrattığını anlatıyor.
Minimal karlarla yapılan işlerde bunun kıymetinin daha da arttığını belirten Kaya, “Müşterilerimize fiyat verirken ya da bir mal alımı yaparken herkes günü ve vakti kollamaya başladı” diyor.
Kaya, bu durumun daima bir pazarlık gerilimi ve kaosu yarattığını, bunun da moralleri etkilediğini söylüyor:
“Yatırım iştahı kayboluyor. bu biçimde da üretim ve istihdamın geleceği külfete giriyor.”
Müşterilere kuru yukardan hesaplayıp fiyat verince kabul edilmediğini, düşük hesaplandığında ise ziyan edildiğini aktaran Kaya, “Açıkçası istikrar ve inanç olmadığı için bu düşünceyi bu kesim olarak yaşıyoruz. Bunun hakikat iklime ve hale oturmasını bekliyoruz açıkçası” diyor ve ekliyor:
“Hammadde, emtia, navlun, lojistik maliyetimizin şimdi yüzde yüzü artık döviz bazlı. Bunun yanı sıra personellik masraflarımız yılbaşından daha sonra yüzde 50’ye yakın arttı. Yılbaşında elektrik ve doğalgaza da artırım geldi. Bunlar da bizi önemli manada etkiliyor.”
Getty Images
Kurlar arttığında giysi dalının etiketlerde büyük bir değişim yapmadığını belirten Kaya, “tutarlarımızın yüzde 50-60 artması gerekirken biz yüzde 10-15 fiyat farkı koyabildik” diyor; bu yüzden indirim beklemenin gerçek olmadığını, yılbaşında artan personellik ve güç maliyetinin tesirlerinin de bölümde Şubat ayında görüleceğini ve fiyat istikrarının Şubat-Mart aylarında yakalanabileceğini söylüyor.
‘Perakendeciler olarak fiyatlarda geriden geldik’
hem de Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Hizmetler Bölüm Şurası Lideri da olan Faruk Güzeldere, döviz kurunun stabil hale gelmesinin piyasaya itimat verdiğini, meçhullüğü ortadan kaldırdığını ve fiyatlamanın daha rahat yapılmasını sağladığını aktarıyor.
Dolar/TL kurunun 18’i gördükten daha sonra gerilemesi, tüketicilerde market raflarında da indirim beklentisine yol açtı.
Getty Images
Hatta kimi yerlerde zabıtalarla birlikte market baskınlarıyla fiyat kontrolleri yapıldı.
Güzeldere, bu baskınların “birkaç işgüzar memurun işi olduğunu, doruktan bu biçimde bir buyruk verildiğini düşünmediğini” söylüyor ve raflardaki fiyat indirimlerinin de eser kümelerine bakılırsa değişebileceğini söylüyor:
“Hızlı tüketilen eserlerde kurdaki yükseliş de, düşüş de süratli bir biçimde yansıyor. Örneğin yağ ve un meblağları süratli bir biçimde yükseldi, kurdaki gerilemeyle düştü.
“Fakat daha yavaş satılan eserlerde meblağların düşmesi için evvel yüksek kurdan alınan yahut üretilen mamüllerin satılması gerekiyor.
“Burada da biz perakendeciler olarak fiyatlarda daima geriden geldik. Stoklarımız bitene kadar etiket değiştirmemek için direndik. Yalnızca yeni eser tedarik edeceğimiz vakit yeni fiyatlama yaptık.
“Üreticiler bir aydır fiyatlama yapamadıkları için piyasaya mal vermiyorlardı, yeni yıla da yeni listelerle girmeyi düşünüyorlardı ancak kurun gerilemesiyle birlikte fiyat artışlarını iptal ettiler.
“İşin gerçeği şu: Fiyatı arz-talep istikrarı belirler.”
Aralık ayında bir epeyce kişinin fiyatların artacağı beklentisi niçiniyle panik havasıyla alım yaptığını belirten Güzeldere, dolar kurunun 18 civarında seyretmesi durumunda tedarik zincirinde kırılmalar yaşanabileceğini ama o noktada gelen müdahale ile bunun önüne geçildiğini de ekliyor.
Getty Images
Vadeli ticarete tesiri
Prof. Yalçın Karatepe, kurdaki oynaklıktan kaynaklanan belirsizliğin yeni yılda da ekonomiyi önemli bir biçimde etkileyebileceğini söylüyor.
Türkiye’nin global pazarlara entegre bir ülke olduğunu, üretimde önemli oranda ithal girdi kullanıldığını ve güç fiyatlarının da dövize bağlı olduğunu vurgulayan Karatepe, bunun fiyatlama yapmayı son derece zorlaştırdığını ve vadeli süreçleri kıymetli ölçüde etkilediğini aktarıyor:
“Türkiye’de ticaretin değerli bir kısmı, iş yapanlar içindeki bir kredi sistemi olan vadeli süreçlere dayalı. Eserinizi verirsiniz, 30 yahut 60 gün daha sonra çekle tahsil edersiniz, siz de mal aldığınız bireylere ödeme yaparsınız.
“Bu düzenek sonlanmış durumda. Zira kimse eserin yahut hammaddenin 30 gün daha sonraki fiyatının ne olacağını kestiremiyor.
“Aralık ayında bunun epey örneklerini gördüm: Peşin parayla bile satış yapılamaz hale geldi.
“Girdilerin döviz üzerinden olduğu durumlarda satışın da döviz üzerinden nakit olarak yapıldığına ben tanıklık ettim.”
Yalçın Karatepe, öngörülemezliğin bu kadar yüksek olmasının üretim, istihdam ve enflasyona da olumsuz tesir yapacağı görüşünde:
“İstihdamda artış olması için daha epey üretim yapmanız lazım. Belirsizliğin bu kadar yüksek olduğu ortamda üretimimizi nasıl artıracağız, nasıl fiyatlama yapacağız, nasıl tekliflerde bulunacağız?
“İnsanlar biraz kenarda durup süreci izlemeyi tercih edecekler ve bunun da ekonomik aktivite üzerinde yavaşlatıcı bir tesiri olacağını düşünüyorum.”
Getty Images
Pekala bu oynaklığın sonlanması için ne gerekiyor?
Prof. Karatepe, oynaklığın niçininin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “ekonomik gerçekliklerle uymayan kuramını hayata geçirme kararlılığı” olduğunu söylüyor.
Önemli bir faiz artırımı yapılması gerektiğini belirten Karatepe, bunun da tek başına bir tahlil olmayacağını ama piyasalarda en azından “Hatadan dönebileceklerinin bir işareti” olarak yorumlanabileceğine dikkat çekiyor:
“İktidar şimdiye kadar meselelerin kaynağına yönelik tahlil üretmek yerine palyatif tahlillerle sorunu çözmüş üzere görünüp aslında öteleme uğraşı içerisinde.
“Sorun ortadan kalmaz ise aldığımız önlemlerin sonuç vermesi mümkün olabilir mi? Herkes o sorunun mevcut haliyle ortada durduğunu görüyor. Hal bu biçimde olunca uygulanan siyasetler da halkı olarak sorgulanıyor, eleştiriliyor.”
yatırım tavsiyesi içermez
Oynaklık yahut volatilite, bir para ünitesi yahut finansal eserin pahasında yaşanan değişim ölçüsünü anlatmak için kullanılan bir terim.
Kelam konusu para ünitesi büyük bir paha kaybı yahut yararı yaşamasa da, kıymetinin daima değişmesi, o para ünitesiyle üretim ve ticaret yapmayı zorlaştırıyor.
Dolar/TL kuru da 20 Aralık’taki 18,36 düzeyinden 10,63’e geriledikten daha sonra 12-14 bandında hareket etmeye başladı.
Lakin kurun oynaklığı kimi günler yüzde 10’u bulabiliyor, günün en düşük ve en yüksek bedelleri içinde 1 TL’yi aşan farklar oluşabiliyor.
Ekonomist Erik Meyersson 30 Aralık’ta paylaştığı bir grafikle, TL’nin pahasındaki oynaklığın, süratli iniş ve çıkışlarıyla bilinen Bitcoin’in volatilitesine yaklaştığına dikkat çekti.
‘Türk Lirası kıymetli bir para ünitesi olma özelliğini kaybetmiş gözüküyor’
TL’nin bedelindeki bu biçimdesine süratli değişimlerin niçinleri ve tesirlerini uzmanlara ve bölüm temsilcilerine sorduk.
Ankara Üniversitesi İşletme Kısmı’ndan Prof. Dr. Yalçın Karatepe, “Bunu söylemekten hicap duyuyorum lakin Türk Lirası değerli bir para ünitesi olma özelliğini kaybetmiş gözüküyor” diyor.
Karatepe, Aralık sonundan bu yana görülen volatilitede süreç hacminin daralmasının da tesirli olduğunu söylüyor:
“Aralık başından beri Türk Lirası üzerinden süreç yapan kimi aracı kurumlar TL ile süreç yapmayacağını deklare etti. Kimi bankalar TL hakkında rapor yayınlamayacağını duyurdu. ötürüsıyla TL, konvertibilite pahası süratle azalan bir paraya dönüştü.”
Karatepe Türkiye’de döviz sahiplerinin ellerindeki dövizi bozup TL’ye çevirmediğini, şirketlerden de bir döviz talebi olduğunu, süreç hacminin daralmasıyla bir arada küçük ölçüdeki süreçlerin bile döviz fiyatlarında süratli hareketlere yol açabildiğini söylüyor.
Pekala bu durum üretim yapan şirketleri ve ticareti nasıl etkiliyor?
Getty Images
‘Sürekli bir pazarlık gerilimi ve kaosu’
Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği İdare Heyeti Lideri Ramazan Kaya, kurdaki oynaklığın ticarette esnekliği sekteye uğrattığını anlatıyor.
Minimal karlarla yapılan işlerde bunun kıymetinin daha da arttığını belirten Kaya, “Müşterilerimize fiyat verirken ya da bir mal alımı yaparken herkes günü ve vakti kollamaya başladı” diyor.
Kaya, bu durumun daima bir pazarlık gerilimi ve kaosu yarattığını, bunun da moralleri etkilediğini söylüyor:
“Yatırım iştahı kayboluyor. bu biçimde da üretim ve istihdamın geleceği külfete giriyor.”
Müşterilere kuru yukardan hesaplayıp fiyat verince kabul edilmediğini, düşük hesaplandığında ise ziyan edildiğini aktaran Kaya, “Açıkçası istikrar ve inanç olmadığı için bu düşünceyi bu kesim olarak yaşıyoruz. Bunun hakikat iklime ve hale oturmasını bekliyoruz açıkçası” diyor ve ekliyor:
“Hammadde, emtia, navlun, lojistik maliyetimizin şimdi yüzde yüzü artık döviz bazlı. Bunun yanı sıra personellik masraflarımız yılbaşından daha sonra yüzde 50’ye yakın arttı. Yılbaşında elektrik ve doğalgaza da artırım geldi. Bunlar da bizi önemli manada etkiliyor.”
Getty Images
Kurlar arttığında giysi dalının etiketlerde büyük bir değişim yapmadığını belirten Kaya, “tutarlarımızın yüzde 50-60 artması gerekirken biz yüzde 10-15 fiyat farkı koyabildik” diyor; bu yüzden indirim beklemenin gerçek olmadığını, yılbaşında artan personellik ve güç maliyetinin tesirlerinin de bölümde Şubat ayında görüleceğini ve fiyat istikrarının Şubat-Mart aylarında yakalanabileceğini söylüyor.
‘Perakendeciler olarak fiyatlarda geriden geldik’
hem de Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Hizmetler Bölüm Şurası Lideri da olan Faruk Güzeldere, döviz kurunun stabil hale gelmesinin piyasaya itimat verdiğini, meçhullüğü ortadan kaldırdığını ve fiyatlamanın daha rahat yapılmasını sağladığını aktarıyor.
Dolar/TL kurunun 18’i gördükten daha sonra gerilemesi, tüketicilerde market raflarında da indirim beklentisine yol açtı.
Getty Images
Hatta kimi yerlerde zabıtalarla birlikte market baskınlarıyla fiyat kontrolleri yapıldı.
Güzeldere, bu baskınların “birkaç işgüzar memurun işi olduğunu, doruktan bu biçimde bir buyruk verildiğini düşünmediğini” söylüyor ve raflardaki fiyat indirimlerinin de eser kümelerine bakılırsa değişebileceğini söylüyor:
“Hızlı tüketilen eserlerde kurdaki yükseliş de, düşüş de süratli bir biçimde yansıyor. Örneğin yağ ve un meblağları süratli bir biçimde yükseldi, kurdaki gerilemeyle düştü.
“Fakat daha yavaş satılan eserlerde meblağların düşmesi için evvel yüksek kurdan alınan yahut üretilen mamüllerin satılması gerekiyor.
“Burada da biz perakendeciler olarak fiyatlarda daima geriden geldik. Stoklarımız bitene kadar etiket değiştirmemek için direndik. Yalnızca yeni eser tedarik edeceğimiz vakit yeni fiyatlama yaptık.
“Üreticiler bir aydır fiyatlama yapamadıkları için piyasaya mal vermiyorlardı, yeni yıla da yeni listelerle girmeyi düşünüyorlardı ancak kurun gerilemesiyle birlikte fiyat artışlarını iptal ettiler.
“İşin gerçeği şu: Fiyatı arz-talep istikrarı belirler.”
Aralık ayında bir epeyce kişinin fiyatların artacağı beklentisi niçiniyle panik havasıyla alım yaptığını belirten Güzeldere, dolar kurunun 18 civarında seyretmesi durumunda tedarik zincirinde kırılmalar yaşanabileceğini ama o noktada gelen müdahale ile bunun önüne geçildiğini de ekliyor.
Getty Images
Vadeli ticarete tesiri
Prof. Yalçın Karatepe, kurdaki oynaklıktan kaynaklanan belirsizliğin yeni yılda da ekonomiyi önemli bir biçimde etkileyebileceğini söylüyor.
Türkiye’nin global pazarlara entegre bir ülke olduğunu, üretimde önemli oranda ithal girdi kullanıldığını ve güç fiyatlarının da dövize bağlı olduğunu vurgulayan Karatepe, bunun fiyatlama yapmayı son derece zorlaştırdığını ve vadeli süreçleri kıymetli ölçüde etkilediğini aktarıyor:
“Türkiye’de ticaretin değerli bir kısmı, iş yapanlar içindeki bir kredi sistemi olan vadeli süreçlere dayalı. Eserinizi verirsiniz, 30 yahut 60 gün daha sonra çekle tahsil edersiniz, siz de mal aldığınız bireylere ödeme yaparsınız.
“Bu düzenek sonlanmış durumda. Zira kimse eserin yahut hammaddenin 30 gün daha sonraki fiyatının ne olacağını kestiremiyor.
“Aralık ayında bunun epey örneklerini gördüm: Peşin parayla bile satış yapılamaz hale geldi.
“Girdilerin döviz üzerinden olduğu durumlarda satışın da döviz üzerinden nakit olarak yapıldığına ben tanıklık ettim.”
Yalçın Karatepe, öngörülemezliğin bu kadar yüksek olmasının üretim, istihdam ve enflasyona da olumsuz tesir yapacağı görüşünde:
“İstihdamda artış olması için daha epey üretim yapmanız lazım. Belirsizliğin bu kadar yüksek olduğu ortamda üretimimizi nasıl artıracağız, nasıl fiyatlama yapacağız, nasıl tekliflerde bulunacağız?
“İnsanlar biraz kenarda durup süreci izlemeyi tercih edecekler ve bunun da ekonomik aktivite üzerinde yavaşlatıcı bir tesiri olacağını düşünüyorum.”
Getty Images
Pekala bu oynaklığın sonlanması için ne gerekiyor?
Prof. Karatepe, oynaklığın niçininin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “ekonomik gerçekliklerle uymayan kuramını hayata geçirme kararlılığı” olduğunu söylüyor.
Önemli bir faiz artırımı yapılması gerektiğini belirten Karatepe, bunun da tek başına bir tahlil olmayacağını ama piyasalarda en azından “Hatadan dönebileceklerinin bir işareti” olarak yorumlanabileceğine dikkat çekiyor:
“İktidar şimdiye kadar meselelerin kaynağına yönelik tahlil üretmek yerine palyatif tahlillerle sorunu çözmüş üzere görünüp aslında öteleme uğraşı içerisinde.
“Sorun ortadan kalmaz ise aldığımız önlemlerin sonuç vermesi mümkün olabilir mi? Herkes o sorunun mevcut haliyle ortada durduğunu görüyor. Hal bu biçimde olunca uygulanan siyasetler da halkı olarak sorgulanıyor, eleştiriliyor.”
yatırım tavsiyesi içermez