Ekmek fiyatları niye artıyor, yeni artırımlar kaçınılmaz mı?

İstanbul Ticaret Odası (İTO) Meclisi’nin 11 Kasım’da aldığı kararla İstanbul’da 230 gram ekmek 2,5 lira oldu. Türkiye’nin genelinde de 230 gramlık bir ekmeğin ortalama fiyatı 2-2,5 lira içinde seyrediyor.

Fakat ekmek üreticilerine göre bu fiyat, un fiyatlarındaki artış niçiniyle artık ekmeğin maliyetini dahi karşılamıyor.

Ekmek Üreticileri Patronları Sendikası Genel Lideri Cihan Kolivar, İstanbul’da ekmeğin ilçeden ilçeye değişerek 4-5 lira içinde satılacağını söylemiş oldu.

Kolivar, yüksek maliyetler niçiniyle fırınların 10 güne kadar kepenk kapatmaya başlayacaklarını söz etti.

İstanbul Halk Ekmek (İHE) ise 250 gramlık olağan ekmek haricindeki ambalajlı eserlere yüzde 47’ye varan oranda artırım yaptı.

DHA’nın haberine bakılırsa, İTO 12 No’lu Ekmek Un ve Unlu Mamuller Meslek Komitesi Lideri Hasan Demir ekmeğin 3 lira olması gerektiğini belirtti.

Türkiye Fırıncılar Federasyonu Lideri Halil İbrahim Balcı ise yaptığı yazılı açıklamada, ekmeğin 4-5 TL olacağı biçimindeki haberlerin gerçeği yansıtmadığını kaydetti:

“Evet, ekmeğin temel girdilerinde, hissedilir bir yükseliş kelam konusudur. Un fiyatları, maya fiyatları, elektrik, doğal gaz ve su fiyatları her gün değişmektedir.”

“Ancak bu demek değildir ki; vatandaşlarımızı ekmeksiz bırakacağız. Tüketicimizin mağdur edilmemesi, esnafımızın daha da büyük zahmetlerle karşı karşıya kalmaması için kesinlikle fakat kesinlikle gereken yapılacaktır.”

Artan maliyetler

Ekmek üreticileri, 2021 yılı başından itibaren buğday ve un fiyatlarında süratli bir artış yaşandığını söylüyor.

Ekmek Sanayii Patronlar Sendikası’na bakılırsa, “döviz kurlarında yaşanan artışlar, buğday rekoltesinin düşüklüğü, kimi kişi ve kurumların buğday stoklamaları üzere niçinlerle” Nisan ve Kasım aylarında un meblağları yüzde 85 arttı.

BBC Türkçe‘ye konuşan Ekmek Sanayii Patronlar Sendikası Lideri Çetin Keçeli, son artırımlarla birlikte fırıncıların giderek daha güç durumda kaldığını belirtiyor:

“Ekmeğin maliyetinde, yüzde 33 düzeyinde bir un maliyeti bulunurdu. Lakin son un artırımlarıyla bir arada bu düzey yüzde 48’lere kadar çıktı.

“Haziran ayında bakanlıktan un fiyatlarındaki artışın bir an evvelden önlenmesini talep ettik. Bakanlık kimi değirmenlerden, fırınlara çuvalı 195 liraya un verilmesi tarafında kelam aldı. Lakin bu kelamlar tutulmadı. Şu anda piyasada çuvalı 280 lira ve üstünde un meblağları var.”

“Eğer değirmenler unun çuvalını yemin ettikleri üzere 180-190 liradan vermekten imtina eder ve Toprak Mahsulleri Ofisi de fırınlara yardımcı şayet olmazsa, ekmeğin 2,50 liradan satılması maliyeti karşılamaz. Ekmekte yeni bir tarifeye geçmek zorunda kalacağız.”

‘Fiyat artışı kaçınılmaz’

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Ziraat Mühendisleri Odası İdare Konseyi Lideri Baki Remzi Suiçmez ise ekmekte fiyat artışı yaşanmasının “kaçınılmaz” olduğu görüşünde:

“Sadece un değil; su, elektrik, doğal gaz üzere girdilerde de önemli bir artış yaşanıyor ve bunun da ekmek fiyatına yansıması gerekiyor. Şayet makul bir artırım yapılmazsa, bu sefer fırınların kapatılmasına ve ekmek kuyruklarına şahit olacağız.”

Ekmek fiyatlarında artırım, vilayetlerdeki fırıncılar odalarının resmi müracaatının Valilikler tarafınca kabulüyle yapılabiliyor.

BBC Türkçe’ye konuşan tarım muharriri Ali Ekber Yıldırım, ekmek meblağlarının hala baskılandığını fakat bunun uzun süremeyeceğini söylüyor:

“Hasat dönemine başladığımızda buğdayın tonu 2,500 liraydı, şu anda 4,000 liraya dayandı. ötürüsıyla un sanayicileri de buna uygun olarak un meblağlarını artırdı.”

“50 kiloluk un çuvalının fiyatı 170-180 liraya iken şu an birtakım yerlerde 340 liraya kadar çıktı, yani yüzde 100’e yakın bir artış yaşandı. Bu artırımın bir biçimde ekmeğe de yansıması gerekiyor fakat fırıncı ekmek fiyatını kendisi artıramıyor.”

Yıldırım’a bakılırsa, yalnızca un değil kira ve güç meblağları üzere maliyeler artmaya devam ettikçe ekmeğe artırım yapmamak, fırıncıların batması manasına gelecek.

Türkiye’nin buğday üretimi azaldı

Türkiye yakın geçmişe dek buğday üretiminde büsbütün kendi kendine yetebilen bir ülke pozisyonundayken, 2019-2020 dönemi prestijiyle bu tablo değişmeye başladı.

Un ve ekmeğe yapılan artırımların temel niçinlerinden biri olarak, Türkiye’nin bu yılki buğday üretiminin önemli düzeyde azalmış olması olarak gösteriliyor.

Yeni Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine göre Türkiye’nin bu yıl buğday rekoltesi, yüzde 13 azalarak yıllık 17,5 milyon ton düzeyinde gerçekleşecek.

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası İdare Konseyi Lideri Baki Remzi Suiçmez’e nazaran Türkiye’nin bu yıl buğdayda kendi kendine yeterlilik düzeyi yüzde 80’lere indi.

Buğday rekoltesinin azalmasında karşımıza çıkan niçinlerden birincisi, kuraklık.

Türkiye’nin genelinde hissedilen fakat buğday üretiminde bilhassa Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerini etkileyen kuraklığın bu yıl buğday randımanını çok düşürdüğü bedellendiriliyor.

Yıldırım, “Türkiye bu sene epey önemli bir kuraklık yaşadı. Olağanda yıllık 20 milyon ton buğday üretimi olan Türkiye, bu dönem başladığından beri ithalat yapmak zorunda kalıyor” diyor.

Tarım Mahsulleri Ofisi’nin 30 Haziran’dan bu yana 6. kere buğday ithalat ihalesi açtığını söyleyen Yıldırım, döviz kuruna bağlı olarak buğday meblağlarının da arttığını belirtiyor.

Suiçmez ise yurt haricinden alınan buğdayın fiyatının giderek arttığını söylüyor:

“2021’nin birinci aylarında buğdayı yurtharicinden ton başına 250 dolara alırken, artık o da 350-400 dolara yükseldi, yani 4 bin liranın üstüne çıktı.

“Kendi çiftçimize kâfi takviye vermediğimiz için çiftçi üretimden çekiliyor, TMO da mecburen yurtharicinden yüksek fiyata alıp iç piyasaya daha düşük fiyatta satma yoluna gidiyor.”

  • Şeker ve ayçiçek yağında fiyat artışları niye kaynaklanıyor, hangi tahliller öneriliyor?
  • TL’nin kıymet kaybı dünya basınında: ‘Erdoğan’ın sıradışı iktisat siyasetleri Türkiye’nin kur krizini derinleştirdi’
  • Dolar 13, Euro 15, Sterlin 18 TL’yi aştı: Kur krizi mi yaşanıyor?
  • Erdoğan ‘Kur artışı istihdamı artırır’ dedi, Dolar/TL kuru rekor tazeledi
Ekili buğday ekili alanları azalıyor

Öte yandan resmi bilgilere nazaran Türkiye’nin ekili buğday ekili alanları her geçen yıl azalıyor.

Tarım muharriri Ali Ekber Yıldırım, yalnızca son 10 yıl içerisinde 9 milyon hektar buğday ekili alanın şu an itibariyle 6,8 milyon hektara kadar gerilediğini belirtiyor.

Ekmek Sanayii Patronlar Sendikası Lideri Çetin Keçeli’ye bakılırsa un ve ekmek meblağlarında kalıcı bir düşüş yaşanması için, buğday üretimini artırılması gerekiyor:

“Tarımla uğraşanlar karşılığını alamadığı için buğday ekimi giderek azalıyor. Son senelerdaki siyasetlerin yetersizliği sebebiyle artık buğdayı bile ithal ediyoruz. Çiftçiye teşvik sağlanarak buğday üretiminin artırılması gerekiyor.”

TÜİK datalarına bakılırsa ziraî girdi maliyetleri Eylül ayı prestijiyle yıllık bazda yüzde 27,79 arttı.

Bu düzeyin bile çok yüksek olduğunu pahalandıran uzmanlar, ziraî girdi fiyatlarında TÜİK’in bilgilerinin fazlaca daha üzerinde bir artış yaşandığını belirtiyor.

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası İdare Heyeti Lideri Baki Remzi Suiçmez, “Gübrenin yüzde 200’den çok zamlandığı bir ortamda TÜİK, gübre fiyatlarındaki artışın yüzde 71 olduğunu açıklıyor” diyerek, artan gübre fiyatlarının üreticiye tesirini şöyleki anlatıyor:

“Çiftçinin en temel gübrelerinden biri olan üre, dünyadaki doğal gaz artırımlarına da bağlı olarak daima arttı. Haziran 2020’de ton fiyatı 1,800 TL olan üre gübresi; Haziran 2021’de 4,100 TL, Ekim’de 9,000 TL, şu anda ise 11,700 TL oldu.”

yatırım tavsiyesi içermez
 
Üst