Borsa İstanbul eski İdare Konseyi Lideri ve Genel Müdürü Ekonomist İbrahim Turhan, toplumsal medya hesabından döviz kurundaki ani fırlamasına, enflasyonun denetimden çıkmasına ve artırım yağmurlarına sebep olan sürecin niye yaşandığını yazdı.
Turhan, niçinleri şöyleki sıraladı:
Turhan, niçinleri şöyleki sıraladı:
- Hükümete nazaran faizin düşürülmesi gerekiyordu. Zira faiz fikir yatırımlar ve büyüme artacaktı. Merkez Bankası (MB) faizi ekonomik istikrarları bozma kıymetine zorla düşürüldü. Bu uğurda bakanlar, MB liderleri harcandı. (Bu ortada ne kredi faizi ne Hazine faizi düştü, o da ayrı)
- Haksızlık etmeyelim… Para ve kredi genişlemesinin tesiriyle 2020’de global salgın şartlarında gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) açısından nazarance yeterli bir performans sağlandı. 2021 sonunda ise iki basamaklı bir büyüme suratına ulaşılmış olacak. Bunlar karnedeki güzel notlar.
- Unutmamak gerekir ki büyüme tek başına kâfi bir gösterge değil. Değerli olan toplumun refahı. Bunu ise lakin dünyanın başka ülkeleriyle mukayeseli bir kıymetlendirme yaparsak görürüz. Türkiye iktisadının global üretim ortasındaki hissesi bu bakımdan uygun bir göstergedir.
- Şuna bakıyoruz; Türkiye bir metre ilerlerken dünyadaki başka ekonomiler ne kadar ilerlemiş. her insanın iki metre gittiği bir yerde “ben bir metre ilerledim” demek haklı bir övünme olmaz. bir daha, herkes bir metre giderken biz de bir metre gitmişsek lakin yerimizi korumuş oluruz.
- Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçmedilk evvelki son yıl olan 2017 yılında, Türkiye iktisadının global üretim ortasındaki hissesi, yani toplumun dünya refah düzebir daha oranla durumu yüzde 1,06 idi. Dünya nüfusu ortasındaki yükümüz da (81,1 milyon) yüzde 1,07 idi. Neredeyse eşit.
2020 yılında Türkiye’nin dünya nüfusu ortasındaki yükü bir daha yüzde 1,07 iken iktisadın global üretim ortasındaki hissesi yüzde 0,85’e geriledi. Yani, Türkiye dünyanın geri kalan 190 ülkesinin ortalaması kadar refah artışı sağlayamadığı için aslında geri gitmiş oldu.
2021’de, iktisatta yaşanan bütün sıkıntılar kıymetine yüzde 10 büyümeye ulaşılacak. Lakin global üretim ortasındaki hissemiz yüzde 0,80’e gerileyecek. 2022’de ise iddia edebileceğiniz üzere durum daha da kötüleşiyor. Global üretim tarihte birinci defa 100 trilyonu aşarken biz düşeceğiz.
Geçmişle karşılaştıralım… İktisat siyasetlerini yönetenlerin 2020’de halka sağladığı nazarance refah seviyesi 1979 yılındaki seviyenin altındaydı. 2022’de ise 1975’in bile gerisine düşmüş olacağız. Hani Hükümetin ikide birde bahsetmiş olduğu o karanlık senelerdaki seviyeden bahsediyorum !
Türkiye’nin global üretim ortasındaki hissesinin vakit ortasında nasıl seyrettiğini grafikte görüyoruz. Yüzde 1’i birinci kere 2005 yılında aşmıştık. En yüksek kıymet ise enflasyonun düştüğü, 10 yıllık TL faizlerinin yüzde 6’ya gerilediği senelerda sağlandı.
Türkiye iktisadının global üretim ortasındaki hissesi, gorece refah karışık mı geldi ? Gelin daha sıradan bir ölçüye bakalım; kişi başına düşen ulusal gelir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçmedilk evvel 10.700 USD idi. 2020’de 8.600 USD ile 2007’deki seviyesinin altına gerilemişti.
2021’de 9 bin dolara yaklaşacak lakin bu durumda bile, Global Krizin etkisinin en ağır yaşandığı 2009 düzebir daha ulaşmış olmayacak. 2022’de Türkiye’nin GSYH’sı 10 trilyon TL’yi geçebilir fakat paranın eriyen alım gücü yüzünden kişi başına ulusal gelir 2006’daki düzebir daha gerileyecek.