Getty Images
Türkiye’nin uygulamaya geçtiği “Kur muhafazalı TL vadeli mevduat” eserine göre, bireylerin açtığı TL vadeli hesaplarda, hesabın açılış tarihli kur ile vade sonundaki kur değişimi faiz oranı üzerindeyse, ortadaki fark müşterinin hesabına TL olarak yansıtılacak.
Bu fark Hazine’den karşılanacak.
“Kur muhafazalı TL vadeli mevduat”ın mümkün tesirlerini ekonomistlere sorduk.
“Çok büyük bir risk, kumar üzere bir şey”
BBC Türkçe’ye mevzuyla ilgili bilgi veren lakin çalıştığı bankalar ve danışmanlık verdiği kurumlar müsaade vermediği için ismini vermeyen banka uzmanları ve yatırım uzmanları, bunun “fazlaca büyük bir risk olduğu” görüşünde.
Etkin nazaranvdeki bu uzmanlar içinde “Daha evvel anlatılan yeni ekonomik modelin uygulanamayacağını bakılırsan hükümet, bu biçimde bir modele gitmeye karar verdi” diyenler de var, “Dün gece fecî bir servet transferi olduğunu” savunan da…
Hafta sonu Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı “faizden geri dönüş yok” açıklamasının akabinde Türk lirası daha fazla kıymet kaybetmiş; dolar/TL kuru bir rekor daha kırarak 18’in üzerini görmüştü.
Uzmanlar, bu ortamda üreticilerin dolar 16, 17 TL iken kredi çekip yurt haricinden hammadde aldıklarını; hem kredi faizleri tıpkı vakitte kur yüksekken aldıkları dolar karşısında fazlaca büyük ziyan ettiklerini belirtiyor.
“Bu kadar değerli gelişmeler yaşanırken konuşmalarına müsaade verilmediği” için yansılı olan bu ekonomistlere göre kamu satışıyla birlikte beşerler da panik satışı yaptı. Bu sebeple kısa vadede dolar/TL kurunun düştüğünü lakin bunun “sığ piyasada” süreksiz bir durum olabileceğini belirtiyorlar.
Son birkaç aydır döviz kurlarının artması sebebiyle vatandaşın mülk yatırımlarını dövize çevirdiği; fakat yeni durumda itimat sorunu olduğu için aslına bakarsanız TL’de mevduat hesabı olmayanların birikimlerini buraya aktarmasının beklenmediği de konuştuğumuz banka uzmanlarındaki hakim görüş.
İnsanların kurdaki düşüşün akabinde bir daha döviz alımına geçtiği bilgisi de veriliyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamasında “Hesabın açıldığı tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) kuru ile hesabın kapatıldığı TCMB kurundan düşük olan üzerinden hesap bakiyesi güncellenecektir” cümlesi de yer aldı.
Uzmanlara bakılırsa bu metot, “Ekonominin dolardan kurtarılması değil tam aykırısı dolara bağlanması manasına geliyor.”
Getty Images
İktisatçı Doç. Dr. Orhan Karaca, “Sorduğunuz soruları herkes merak ediyor, ben de merak ediyorum.” diyerek son durumu özetliyor:
“Bunun farkını kim ödeyecek, birden teğe patlarsa sonuç ne olacak? Para basmadan, hiperenflasyona yol açmadan altından kalkılamayacak bir yük ortaya çıkarabilir. İşe yarayabilir lakin fazlaca büyük risk. Kumar üzere bir şey…”
Artan fiyatlar ve enflasyon düşer mi, uygulamanın halka tesiri ne olur?
Son haftalardaki döviz kurlarındaki artış ve enflasyonun tesiriyle, temel besin unsurları dahil olmak üzere biroldukça eserde yüksek fiyat artışları görüldü.
Kimi marketlerde, stokçuluğun önüne geçmek için mamüllerin satışına sınırlama getirildi.
OSTİM Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi ve eski SPK uzmanı Dr. Berra Doğaner’e göre, yeni uygulamanın kurlara tesiri kıymetli. Lakin finans piyasalarındaki dalgalanmanın durması ve vatandaşa etkisinin ortaya çıkması da biraz vakit alacak:
“Borsa şu anda âlâ gitmiyor, satış dalgası negatif tesir yarattı. İstikrara kavuşması biraz vakit alacak üzere duruyor. Finansal piyasalarda dalga uzunluğu, volatilite devasa yükseklikte oldu. Fiyatlama biraz karıştı.”
Akaryakıt ve akaryakıt artırımları üzere kura bağlı eser fiyatlamalarında geri çekilmenin görülebileceğini belirten Doğaner, öbür eserler için ise “yaşayarak goreceğiz” diyor:
“Her şey fazlaca yeni. Kurlar nerede dengelenecek, herkes ona bakarak bir daha fiyatlama yapacak. Birkaç gün içerisinde herkes önünü daha net görür.”
Doç. Dr. Orhan Karaca da akaryakıt ve akaryakıt artırımları konusunda Doğaner’le hemfikir. “Ancak öbür eserlerde artırımlar geri alınabilir mi, bu güç bir husus. Sanıyorum yeni durum fiyatlara yansımaz zira önümüzdeki devirde enflasyonda büyük bir yükseliş bekleniyor.” diyor.
Karaca, enflasyondaki yükselişi de “Yeni bir kur artışı olmasa bile mevcut kur artışlarının önümüzdeki periyotta yol açacağı bir yükseliş” olarak açıklıyor.
Dolar/TL kurundaki sert düşüş kalıcı olur mu?
Getty Images
Son devirde kurların daha da yükseleceği iddiasıyla yüksek kurdan döviz alanlar, hafta başında kurların düşmesiyle ziyan etti. Borsa’da vadeli süreçler piyasasında da ziyan edenler oldu.
Eski SPK uzmanı Dr. Berra Doğaner, son periyotta kurdaki yükselişin fazlaca süratli ve “köpük” olduğunu; ani düşüşün de bu sebeple “normal olduğunu” söylüyor:
“Dolar tam buralarda kalmayabilir, Türk lirasının fazlaca da lehine olmayan memleketler arası konjonktürden dolayı biraz üst gidebilir ancak uzun bir süre o devasa yükseklikte düzeyleri tekrar görmez diye düşünüyorum. O köpük bir mühlet oluşmaz.”
Doç. Dr. Orhan Karaca’ya nazaran, dolar kendisine istikamet arıyor:
“hemen çabucak ne olacağına piyasa da karar veremedi. İnanalım mı, inanmayalım mı diye düşünüyor. Bu sistemin oturması vakit alacak. Üç, beş aylık bir geçiş olacak, o devirde yüksek enflasyon olacağı iddiaları yapılıyor.”
Karaca, “piyasa sığ olduğu için” kurlardaki sert düşüşün dışarıdan birilerinin de müdahalesiyle ve panik satışlarıyla ilgili olabileceğini söylüyor.
Eski TCMB Başekonomisti Hakan Kara’ya göre “dolardaki bu kadar oynaklık olağan ki olağan değil.”
bu biçimde bir düzenleme olmadan kurun gidebileceği bir üst limit olmadığını belirten Kara, “Bu düzenleme yapılmasaydı halkta panik başlamak üzereydi. Artık TL’den dövize hamle kısa vadede azalacaktır. Bundan daha sonra döviz kurunun istikameti bir daha üst olabilir fakat en azından bir süre için artış suratı sınırlanmış oldu.” diyor.
Büyümeye ve ihracata dayalı yeni ekonomik modelden geri adım mı atıldı?
Dolar/TL kurundaki yükselişle ilgili reaksiyonlara karşılık verirken hükümet ve iktisat idaresinden üst seviye isimler, büyümeye, cari fazlaya ve ihracata dayalı yeni bir ekonomik model denendiğini; birkaç ay daha sonra sonuçlarının alınacağını söylüyordu.
Getty Images
Pekala kurlardaki ani düşüş, bu modelden vazgeçildiği manasına mı geliyor?
Ekonomist Hakan Kara, bu soruya kısa bir karşılık veriyor:
“Ortada bir model olduğunu sanmıyorum, yaşananlara bir kılıf bulma uğraşı olabilir.”
Dr. Doğaner’e nazaran ise açıklanan modelden bir geriye gidiş yok. Çünkü yeni ekonomik modele dair açıklamaların yapılmasının akabinde TCMB, dolar/TL kuru 14’e gelmedilk evvel müdahale yapmıştı. Dolar/TL kuru, şu an da modelin belirtildiğı günkü düzeylerde.
Birebir soruyu ilettiğimiz Doç. Dr. Karaca, daha evvel açıklanan modelin yükselen kurlara karşı bir açıklama gereksiniminden doğduğu; samimi biçimde takip edilen bir model olmadığı görüşünde.
TCMB’nin, dolar/TL kurunun 14 sonuna yaklaştığı periyottan başlayarak toplam beş defa piyasalara gerçekleştirdiği müdahale, yaklaşık 2 milyar dolar kıymetinde.
Karaca’ya nazaran formül üzerinde epey yeni uzlaşıldı, “Daha evvel bulunsaydı haftalar evvel devreye sokarlardı ve TCMB’nin yüz milyonlarca dolarlık müdahalesi mecburî olmazdı.”
Hakan Kara da TCMB’nin daha evvelki müdahaleleriyle bu yeni uygulamanın dengeli olmadığı görüşünde:
“Bütün bu olanlar ortada bir plan program olmadığını gösteriyor. Siyasetlerin rüzgara göre oradan oraya savrulması kelam konusu.”
Yeni uygulamanın Hazine’ye ve vergi mükelleflerine yükü ne olacak?
İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan, Erdoğan’ın açıklamalarının akabinde Habertürk ve BloombergHT ortak yayınında konuştu ve bunun Hazine’ye yükünün “bir-iki çeyrek sürebileceğini, daha sonrasında olağanlaşma olacağını” savundu.
Bu uygulamanın Hazine’ye ve ötürüsıyla vergi mükelleflerine yükünün ne kadar olacağı, çeşitli etkenlere bağlı olarak değişebilir.
Karaca, gereğince kişinin bu sisteme girmemesi ve kurların rastgele bir niçinle sıçraması durumunda Hazine’ye hayli büyük bir yük binebileceğini; bunun için bütçe ayrılması gerektiğini söylüyor.
Doğaner de, vade sonlarındaki kur artışlarının kritik değerde olduğu görüşünde:
“Bunu Hazine karşılayacak. En az üç ay vadeli olacak, üç ay daha sonra dolar ne olacak onu da bilmediğimiz için Hazine’ye yükünü şu anda kestirebilmemiz imkansız. Şayet hesapların açıldığı günle birebir kurda olursa Hazine’ye hiç bir yükü olmaz.”
Hazine’nin vergi gelirleriyle bu yükü karşılamadığı bir durumda, yükü kaldırmak için borçlanabileceğini de belirten Dr. Doğaner, para basmanın da mümkün olabileceğini lakin bunun yüksek enflasyona sebep olabileceğini söylüyor.
Merkez Bankası’nın eski başekonomisti Hakan Kara da, “Hazineye yansıyacak yük, yeni imkanın kullanmasına ve döviz kurunun seyrine göre değişecektir.” diyor ve örnek veriyor:
“Diyelim ki bu vesileyle yeni mevduat imkanına 200 milyar kayma oldu. Mevduat faizi bir yıllık yüzde 15 olsun, döviz kuru da vade mühleti ortasında yüzde 30 yükselmiş olsun. Bu durumda yeni sistemin hazineye maliyeti (200’ü ortadaki farka, yani 15′ bölersek) 60 milyar TL olur. Hazine, banka aracılığıyla bu ölçüsü mevduat sahibine aktarır. Farklı döviz kuru ve kullanım oranı var iseyımlarına göre ölçüler değişebilir.”
yatırım tavsiyesi içermez
Türkiye’nin uygulamaya geçtiği “Kur muhafazalı TL vadeli mevduat” eserine göre, bireylerin açtığı TL vadeli hesaplarda, hesabın açılış tarihli kur ile vade sonundaki kur değişimi faiz oranı üzerindeyse, ortadaki fark müşterinin hesabına TL olarak yansıtılacak.
Bu fark Hazine’den karşılanacak.
“Kur muhafazalı TL vadeli mevduat”ın mümkün tesirlerini ekonomistlere sorduk.
“Çok büyük bir risk, kumar üzere bir şey”
BBC Türkçe’ye mevzuyla ilgili bilgi veren lakin çalıştığı bankalar ve danışmanlık verdiği kurumlar müsaade vermediği için ismini vermeyen banka uzmanları ve yatırım uzmanları, bunun “fazlaca büyük bir risk olduğu” görüşünde.
Etkin nazaranvdeki bu uzmanlar içinde “Daha evvel anlatılan yeni ekonomik modelin uygulanamayacağını bakılırsan hükümet, bu biçimde bir modele gitmeye karar verdi” diyenler de var, “Dün gece fecî bir servet transferi olduğunu” savunan da…
Hafta sonu Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı “faizden geri dönüş yok” açıklamasının akabinde Türk lirası daha fazla kıymet kaybetmiş; dolar/TL kuru bir rekor daha kırarak 18’in üzerini görmüştü.
Uzmanlar, bu ortamda üreticilerin dolar 16, 17 TL iken kredi çekip yurt haricinden hammadde aldıklarını; hem kredi faizleri tıpkı vakitte kur yüksekken aldıkları dolar karşısında fazlaca büyük ziyan ettiklerini belirtiyor.
“Bu kadar değerli gelişmeler yaşanırken konuşmalarına müsaade verilmediği” için yansılı olan bu ekonomistlere göre kamu satışıyla birlikte beşerler da panik satışı yaptı. Bu sebeple kısa vadede dolar/TL kurunun düştüğünü lakin bunun “sığ piyasada” süreksiz bir durum olabileceğini belirtiyorlar.
Son birkaç aydır döviz kurlarının artması sebebiyle vatandaşın mülk yatırımlarını dövize çevirdiği; fakat yeni durumda itimat sorunu olduğu için aslına bakarsanız TL’de mevduat hesabı olmayanların birikimlerini buraya aktarmasının beklenmediği de konuştuğumuz banka uzmanlarındaki hakim görüş.
İnsanların kurdaki düşüşün akabinde bir daha döviz alımına geçtiği bilgisi de veriliyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamasında “Hesabın açıldığı tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) kuru ile hesabın kapatıldığı TCMB kurundan düşük olan üzerinden hesap bakiyesi güncellenecektir” cümlesi de yer aldı.
Uzmanlara bakılırsa bu metot, “Ekonominin dolardan kurtarılması değil tam aykırısı dolara bağlanması manasına geliyor.”
Getty Images
İktisatçı Doç. Dr. Orhan Karaca, “Sorduğunuz soruları herkes merak ediyor, ben de merak ediyorum.” diyerek son durumu özetliyor:
“Bunun farkını kim ödeyecek, birden teğe patlarsa sonuç ne olacak? Para basmadan, hiperenflasyona yol açmadan altından kalkılamayacak bir yük ortaya çıkarabilir. İşe yarayabilir lakin fazlaca büyük risk. Kumar üzere bir şey…”
Artan fiyatlar ve enflasyon düşer mi, uygulamanın halka tesiri ne olur?
Son haftalardaki döviz kurlarındaki artış ve enflasyonun tesiriyle, temel besin unsurları dahil olmak üzere biroldukça eserde yüksek fiyat artışları görüldü.
Kimi marketlerde, stokçuluğun önüne geçmek için mamüllerin satışına sınırlama getirildi.
OSTİM Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi ve eski SPK uzmanı Dr. Berra Doğaner’e göre, yeni uygulamanın kurlara tesiri kıymetli. Lakin finans piyasalarındaki dalgalanmanın durması ve vatandaşa etkisinin ortaya çıkması da biraz vakit alacak:
“Borsa şu anda âlâ gitmiyor, satış dalgası negatif tesir yarattı. İstikrara kavuşması biraz vakit alacak üzere duruyor. Finansal piyasalarda dalga uzunluğu, volatilite devasa yükseklikte oldu. Fiyatlama biraz karıştı.”
Akaryakıt ve akaryakıt artırımları üzere kura bağlı eser fiyatlamalarında geri çekilmenin görülebileceğini belirten Doğaner, öbür eserler için ise “yaşayarak goreceğiz” diyor:
“Her şey fazlaca yeni. Kurlar nerede dengelenecek, herkes ona bakarak bir daha fiyatlama yapacak. Birkaç gün içerisinde herkes önünü daha net görür.”
Doç. Dr. Orhan Karaca da akaryakıt ve akaryakıt artırımları konusunda Doğaner’le hemfikir. “Ancak öbür eserlerde artırımlar geri alınabilir mi, bu güç bir husus. Sanıyorum yeni durum fiyatlara yansımaz zira önümüzdeki devirde enflasyonda büyük bir yükseliş bekleniyor.” diyor.
Karaca, enflasyondaki yükselişi de “Yeni bir kur artışı olmasa bile mevcut kur artışlarının önümüzdeki periyotta yol açacağı bir yükseliş” olarak açıklıyor.
Dolar/TL kurundaki sert düşüş kalıcı olur mu?
Getty Images
Son devirde kurların daha da yükseleceği iddiasıyla yüksek kurdan döviz alanlar, hafta başında kurların düşmesiyle ziyan etti. Borsa’da vadeli süreçler piyasasında da ziyan edenler oldu.
Eski SPK uzmanı Dr. Berra Doğaner, son periyotta kurdaki yükselişin fazlaca süratli ve “köpük” olduğunu; ani düşüşün de bu sebeple “normal olduğunu” söylüyor:
“Dolar tam buralarda kalmayabilir, Türk lirasının fazlaca da lehine olmayan memleketler arası konjonktürden dolayı biraz üst gidebilir ancak uzun bir süre o devasa yükseklikte düzeyleri tekrar görmez diye düşünüyorum. O köpük bir mühlet oluşmaz.”
Doç. Dr. Orhan Karaca’ya nazaran, dolar kendisine istikamet arıyor:
“hemen çabucak ne olacağına piyasa da karar veremedi. İnanalım mı, inanmayalım mı diye düşünüyor. Bu sistemin oturması vakit alacak. Üç, beş aylık bir geçiş olacak, o devirde yüksek enflasyon olacağı iddiaları yapılıyor.”
Karaca, “piyasa sığ olduğu için” kurlardaki sert düşüşün dışarıdan birilerinin de müdahalesiyle ve panik satışlarıyla ilgili olabileceğini söylüyor.
Eski TCMB Başekonomisti Hakan Kara’ya göre “dolardaki bu kadar oynaklık olağan ki olağan değil.”
bu biçimde bir düzenleme olmadan kurun gidebileceği bir üst limit olmadığını belirten Kara, “Bu düzenleme yapılmasaydı halkta panik başlamak üzereydi. Artık TL’den dövize hamle kısa vadede azalacaktır. Bundan daha sonra döviz kurunun istikameti bir daha üst olabilir fakat en azından bir süre için artış suratı sınırlanmış oldu.” diyor.
Büyümeye ve ihracata dayalı yeni ekonomik modelden geri adım mı atıldı?
Dolar/TL kurundaki yükselişle ilgili reaksiyonlara karşılık verirken hükümet ve iktisat idaresinden üst seviye isimler, büyümeye, cari fazlaya ve ihracata dayalı yeni bir ekonomik model denendiğini; birkaç ay daha sonra sonuçlarının alınacağını söylüyordu.
Getty Images
Pekala kurlardaki ani düşüş, bu modelden vazgeçildiği manasına mı geliyor?
Ekonomist Hakan Kara, bu soruya kısa bir karşılık veriyor:
“Ortada bir model olduğunu sanmıyorum, yaşananlara bir kılıf bulma uğraşı olabilir.”
Dr. Doğaner’e nazaran ise açıklanan modelden bir geriye gidiş yok. Çünkü yeni ekonomik modele dair açıklamaların yapılmasının akabinde TCMB, dolar/TL kuru 14’e gelmedilk evvel müdahale yapmıştı. Dolar/TL kuru, şu an da modelin belirtildiğı günkü düzeylerde.
Birebir soruyu ilettiğimiz Doç. Dr. Karaca, daha evvel açıklanan modelin yükselen kurlara karşı bir açıklama gereksiniminden doğduğu; samimi biçimde takip edilen bir model olmadığı görüşünde.
TCMB’nin, dolar/TL kurunun 14 sonuna yaklaştığı periyottan başlayarak toplam beş defa piyasalara gerçekleştirdiği müdahale, yaklaşık 2 milyar dolar kıymetinde.
Karaca’ya nazaran formül üzerinde epey yeni uzlaşıldı, “Daha evvel bulunsaydı haftalar evvel devreye sokarlardı ve TCMB’nin yüz milyonlarca dolarlık müdahalesi mecburî olmazdı.”
Hakan Kara da TCMB’nin daha evvelki müdahaleleriyle bu yeni uygulamanın dengeli olmadığı görüşünde:
“Bütün bu olanlar ortada bir plan program olmadığını gösteriyor. Siyasetlerin rüzgara göre oradan oraya savrulması kelam konusu.”
Yeni uygulamanın Hazine’ye ve vergi mükelleflerine yükü ne olacak?
İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan, Erdoğan’ın açıklamalarının akabinde Habertürk ve BloombergHT ortak yayınında konuştu ve bunun Hazine’ye yükünün “bir-iki çeyrek sürebileceğini, daha sonrasında olağanlaşma olacağını” savundu.
Bu uygulamanın Hazine’ye ve ötürüsıyla vergi mükelleflerine yükünün ne kadar olacağı, çeşitli etkenlere bağlı olarak değişebilir.
Karaca, gereğince kişinin bu sisteme girmemesi ve kurların rastgele bir niçinle sıçraması durumunda Hazine’ye hayli büyük bir yük binebileceğini; bunun için bütçe ayrılması gerektiğini söylüyor.
Doğaner de, vade sonlarındaki kur artışlarının kritik değerde olduğu görüşünde:
“Bunu Hazine karşılayacak. En az üç ay vadeli olacak, üç ay daha sonra dolar ne olacak onu da bilmediğimiz için Hazine’ye yükünü şu anda kestirebilmemiz imkansız. Şayet hesapların açıldığı günle birebir kurda olursa Hazine’ye hiç bir yükü olmaz.”
Hazine’nin vergi gelirleriyle bu yükü karşılamadığı bir durumda, yükü kaldırmak için borçlanabileceğini de belirten Dr. Doğaner, para basmanın da mümkün olabileceğini lakin bunun yüksek enflasyona sebep olabileceğini söylüyor.
Merkez Bankası’nın eski başekonomisti Hakan Kara da, “Hazineye yansıyacak yük, yeni imkanın kullanmasına ve döviz kurunun seyrine göre değişecektir.” diyor ve örnek veriyor:
“Diyelim ki bu vesileyle yeni mevduat imkanına 200 milyar kayma oldu. Mevduat faizi bir yıllık yüzde 15 olsun, döviz kuru da vade mühleti ortasında yüzde 30 yükselmiş olsun. Bu durumda yeni sistemin hazineye maliyeti (200’ü ortadaki farka, yani 15′ bölersek) 60 milyar TL olur. Hazine, banka aracılığıyla bu ölçüsü mevduat sahibine aktarır. Farklı döviz kuru ve kullanım oranı var iseyımlarına göre ölçüler değişebilir.”
yatırım tavsiyesi içermez