Birinci kere 1817 yılında İngiliz doktor James Parkinson tarafınca ‘titrek felç’ ismiyle tanımlanmıştır. Parkinson hastalığı progresif (ilerleyici) seyirli motor ve non-motor semptomlarla bağlantılı nörolojik bir hastalıktır. Parkinson hastalığı birinci etapta farmakolojik olarak tedaviedilmesine karşın, non-farmakolojik tedavilere yönelik artan ispatlar, fizyoterapi ve rehabilitasyonun hastalığın tedavisindeki kıymetini ortaya çıkarmıştır.
Tanısı klinik olarak konan bu hastalık 40-75 yaşları içinde, çoğunlukla da 60 yaşın üzerinde başlar. Tüm Parkinson hastalarının %5’inde 20 ila 40 yaş içinde da genetik niçinlere bağlı olarak başlangıç görülebilmektedir.. Fizyoterapi ve rehabilitasyon programındaki hedef; hastalığın yol açtığı sorunları en aza indirip, kendi yetersizliğinin ve çevresel şartların elverdiği ölçüde hastayı azamî bağımsızlığa ulaştırmak ve ömür kalitesini yükseltmektir.
Hastalığın Sistemi: Üst beyin sapı bölgesinde yer alan substantia nigra (kara çekirdek) hücrelerinin azalmasından ileri gelir. Bu hücreler ‘dopamin’ denilen bir unsur yapar, depolar ve bunu kimyasal bir iletici beynin derinliğinde bulunan ‘striatum’ denilen yapıların hudut hücreleriyle kurulan kontağında kullanılır.
STRİATUM: Beyin kabuğunda gelen hareketle ilgili bilgileri işleyerek ahenk, marifet katar. İstikrar ve uyuma katkıda bulunur ve datalar tekrar beyin kabuğu, beyin sapı ve omurilik aracılığıyla kaslara yollanır. Parkinson hastalığında da substantia nigra hücreleri dopamin depolayamaz ve striatum’da dopamin eksilir. Bedende ise bu eksilmeye ve bozulan döngüye bağlı olarak hastalığın belirtileri görülmeye başlar. İşte tam da bu noktada Parkinson hastalığında Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon ihtiyacından bahsetmeye başlayabiliriz.
TEMEL BELİRTİLER
Hastalık sinsi ve yavaş formda ilerler. Genel olarak hastalığın başlangıç vakti kesin olarak kaydedilemez. çoğunlukla birinci belirti olarak bir el parmağında yahut bir elde titreme diyebiliriz.
TAM DA BU NOKTADA FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON
Hastalığa karşı uygulanan medikal ve cerrahi seçeneklerinin yanında kronik ve ilerleyici, motor ve non-motor semptomlar için fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları büyük değer arz etmektedir. Hastalığın fizik tedavi uygulamaları kişinin yaşı, mesleği, hastalığın belirtileri, hastalığın evresi, psikiyatrik sorunları(halüsinasyon,demans,depresyon..vs.)’na nazaran değişiklik göstermektedir.
Kullanılan medikal ilaçlara göre on(ilaç alınınca semptomların azaldığı)-off(dozun sonuna hakikat bulguların arttığı) periyotları bulunur . Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon açısından kıymetlendirme yapılırken hangi ilaçların kullanıldığı, ilaçların hangi saatlerde ve çoğunlukla kullanıldığı ve semptomların buna bağlı olarak artıp-azaldığı ayrıntılıca sorgulanmalıdır.
Fizikî olarak zinde olan hastaların uzun hastalık seyriyle daha yeterli başa çıktıkları bilinen bir gerçektir. Antrenman faaliyetleri daima bir gerilime maruz kalan kasların ve eklemlerin korunmasına yardımcı olur. Ayrıyeten kalbin çalışmasına kan dolanımına ve akciğerlerin havalanmasına da katkıda bulunur. Böbrekler, idrar yolları ve mesane daha uygun çalışır ve kabızlık durumu en aza indirgenir.
Fizikî faaliyetler zihinsel faaliyetler için de kıymetlidir. Hastanın telaşlarını yönetmesine yardımcı olur,mutluluk hissi,gevşemiş ve rahat hissetme hisleri da şahsa hakim olur.Aile bireyleri de en az tabip ve fizyoterapist kadar bu bahiste destekleyici ve teşvik edici bir tavır ortasında olmalıdırlar.
Tedaviler hastalara mahsustur. Tabip tanısı ve fizyoterapist değerlendirmesiyle hastaya özel rehabilitasyon planı çizilir ve idmanların ömrün içine adapte edilmesi, hasta yakını bilgilendirilmesi birinci gayelerimiz içindedır.
Genel olarak İdmanlara Bakarsak;
Üstte bahsetmiş olduğumiz her fizikî semptom için idman uygulamaları vardır.
Tanısı klinik olarak konan bu hastalık 40-75 yaşları içinde, çoğunlukla da 60 yaşın üzerinde başlar. Tüm Parkinson hastalarının %5’inde 20 ila 40 yaş içinde da genetik niçinlere bağlı olarak başlangıç görülebilmektedir.. Fizyoterapi ve rehabilitasyon programındaki hedef; hastalığın yol açtığı sorunları en aza indirip, kendi yetersizliğinin ve çevresel şartların elverdiği ölçüde hastayı azamî bağımsızlığa ulaştırmak ve ömür kalitesini yükseltmektir.
Hastalığın Sistemi: Üst beyin sapı bölgesinde yer alan substantia nigra (kara çekirdek) hücrelerinin azalmasından ileri gelir. Bu hücreler ‘dopamin’ denilen bir unsur yapar, depolar ve bunu kimyasal bir iletici beynin derinliğinde bulunan ‘striatum’ denilen yapıların hudut hücreleriyle kurulan kontağında kullanılır.
STRİATUM: Beyin kabuğunda gelen hareketle ilgili bilgileri işleyerek ahenk, marifet katar. İstikrar ve uyuma katkıda bulunur ve datalar tekrar beyin kabuğu, beyin sapı ve omurilik aracılığıyla kaslara yollanır. Parkinson hastalığında da substantia nigra hücreleri dopamin depolayamaz ve striatum’da dopamin eksilir. Bedende ise bu eksilmeye ve bozulan döngüye bağlı olarak hastalığın belirtileri görülmeye başlar. İşte tam da bu noktada Parkinson hastalığında Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon ihtiyacından bahsetmeye başlayabiliriz.
TEMEL BELİRTİLER
Hastalık sinsi ve yavaş formda ilerler. Genel olarak hastalığın başlangıç vakti kesin olarak kaydedilemez. çoğunlukla birinci belirti olarak bir el parmağında yahut bir elde titreme diyebiliriz.
Titreme(Tremor): Parmak,el,ayak,diz,çene,dudak’ta görülebilir.
Rijidite (Kaslarda Sertleşme):Normalde kasların dinlenme halinde yumuşak ve gevşek olmaları gerekirken, rijidite varlığında dinlenme halinde bile sabit halde, gergin ve elle hissedilebilen sertlikte olduğu görülür.
Bradikinezi(Hareketlerde yavaşlama):En temel belirtilerden biri olan bradikinezi erken yahut geç olarak her hastada gelişir. Hareket yavaşlığı bariz olsa da Kas Kuvveti olağandır.
Hipokinezi: Hareketlerin azalması.
Hipomimi: Mimik hareketlerinin azalması.
Mikrografi: El yazısının bozulması.
Dizartri: Konuşma Bozuklukları
Siyalore: Yutma kuvvetliğüne bağlı salya akması
Postüral İnstabilite: Postüral reflekslarde azalma, rijidite ve akinezi(hareket yokluğu) postüral instabiliteye niye olmaktadır.
Duruş ve istikrar bozuklukları
Öne yanlışsız düşme eğilimi
Yürüyüş bozuklukları(Festinasyon yürüyüşü)
Kilitlenme ve Donma:Hareketin Başlatılamaması,hareket esnasında kilitlenmeler
Düşme
Başın öne eğilmesi(fleksiyonu)
Gövdenin öne Eğilmesi
Pisa Sendromu:Gövdenin yana eğilmesi
Torakolumbal kifoz
Kalça ve dizlerde öne bükülme(fleksiyon)
TAM DA BU NOKTADA FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON
Hastalığa karşı uygulanan medikal ve cerrahi seçeneklerinin yanında kronik ve ilerleyici, motor ve non-motor semptomlar için fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları büyük değer arz etmektedir. Hastalığın fizik tedavi uygulamaları kişinin yaşı, mesleği, hastalığın belirtileri, hastalığın evresi, psikiyatrik sorunları(halüsinasyon,demans,depresyon..vs.)’na nazaran değişiklik göstermektedir.
Kullanılan medikal ilaçlara göre on(ilaç alınınca semptomların azaldığı)-off(dozun sonuna hakikat bulguların arttığı) periyotları bulunur . Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon açısından kıymetlendirme yapılırken hangi ilaçların kullanıldığı, ilaçların hangi saatlerde ve çoğunlukla kullanıldığı ve semptomların buna bağlı olarak artıp-azaldığı ayrıntılıca sorgulanmalıdır.
Fizikî olarak zinde olan hastaların uzun hastalık seyriyle daha yeterli başa çıktıkları bilinen bir gerçektir. Antrenman faaliyetleri daima bir gerilime maruz kalan kasların ve eklemlerin korunmasına yardımcı olur. Ayrıyeten kalbin çalışmasına kan dolanımına ve akciğerlerin havalanmasına da katkıda bulunur. Böbrekler, idrar yolları ve mesane daha uygun çalışır ve kabızlık durumu en aza indirgenir.
Fizikî faaliyetler zihinsel faaliyetler için de kıymetlidir. Hastanın telaşlarını yönetmesine yardımcı olur,mutluluk hissi,gevşemiş ve rahat hissetme hisleri da şahsa hakim olur.Aile bireyleri de en az tabip ve fizyoterapist kadar bu bahiste destekleyici ve teşvik edici bir tavır ortasında olmalıdırlar.
Tedaviler hastalara mahsustur. Tabip tanısı ve fizyoterapist değerlendirmesiyle hastaya özel rehabilitasyon planı çizilir ve idmanların ömrün içine adapte edilmesi, hasta yakını bilgilendirilmesi birinci gayelerimiz içindedır.
Genel olarak İdmanlara Bakarsak;
Üstte bahsetmiş olduğumiz her fizikî semptom için idman uygulamaları vardır.
Yatak ortasında yüzüstü ,sırtüstü ya da ayakta yapılacak olan Germe Antrenmanları
Postür Antrenmanları :Bu hastalar için büyük değer göstermektedir. Bozulmuş öne eğik postür için ayrıntılı kıymetlendirme yapılmalı ve antrenman programı planlanmalıdır.
Yürüme Çalışmaları:Bozulmuş postür ve hareketlerde azlık niçiniyle bozulan yürüme paterni için yapılacak mesken içi düzenlemeler hem düşme korkusuna âlâ gelecek tıpkı vakitte yürüme bozukluğunun ilerlememesi için hastaya yardımcı olacaktır.
Dönme Çalışmaları: Hareket azlığı, kaslarda rijiditeye bağlı olarak hasta sağa ve sola dönmekte zorlanabilir. Yatarken, otururken ya da ayakta iken rotasyon(dönme) çalışmaları ve gündelik hayatta yapılabilecek antrenman düzenlemeleri hastaya güzel gelecektir.
İstikrar ve Uyum Eğitimi:Dinamik ve statik konumlarda yapılan istikrar çalışmalarına rehabilitasyon programında kesinlikle yer verilmelidir.
Teneffüs İdmanları:Teneffüs kaslarında oluşabilecek olan sertlikler(rijidite) teneffüs kapasitesinin azalmasına niye olabilir.
Mimik Antrenmanları: Hipomimi var ise şayet idman programına eklenmelidir.
Yutma Rehabilitasyonu:Yutma kuvvetliğü çeken hastalarda alanında uzman tabip ve fizyoterpistler tarafınca değerlendirilmelidir.
Gevşeme Antrenmanları ve Meditasyon