Avrupa sinemasının en kendine mahsus örneklerinden kimilerini veren Polonya sinemasından birbirinden özgün 20 sineması sizin için derledik. Uygun okumalar!
1. Córki dancingu (2015)
www.beyazperde.com
Varşova’da bir kabareye bir çift denizkızı kızkardeşi kabul edilir. beraberinde vampir olan denizkızı kız kardeşlerden biri insanlarda sevgiyi ararken, oburu kentin insanlarını yemek istemektedir.
Agnieszka Smoczynska’nın yönettiği ve Robert Bolesto’nun yazdığı sinemanın başrollerinde Marta Mazurek, Michalina Olszanska ve Kinga Preis yer alıyor.
IMDb: 6,3
2. Katyn (2007)
www.beyazperde.com
1939’da Polonya’nın yetenekli erkekleri, mühendisler, mimarlar, öğretmenler, sanatkarlar üzere toplumun yetişmiş kademesini temsil eden aydınları, işçileri cepheye yollanır. Savaşta zeka ve el marifeti gerektirecek durumlarda misyon almayı beklerken, uçsuz bucaksız üzere görünen Katin Ormanı’nda aç ve çaresiz kalırlar. Lakin kendilerini bekleyen temel felaket düşman ile yapılan savaştan da acımasızdır… İkinci Dünya Savaşı sırasında, Polonya’nın Rusya hududunda Katin Ormanı’nda yaşanan büyük katliamı, mühendis bir askerin şahsi kıssası üzerinden ele alan sinemam direktörlüğünü Polonyalı usta sinemacı Andrzej Wajda üstleniyor.
IMDb: 7
3. Sala samobójców. Hejter (2020)
www.beyazperde.com
Hukuk öğrencisi olan Tomasz Giemza, kalbini genç bir kız olan Gabi’ye kaptırır. Gabi’nin dikkatini çekmeye çalışan Tomasz, bununla birlikte ailesinin hürmetini kazanmak için de gayretler. Bu sırada Tomasz, tanınan olan fakat ahlaki açıdan kuşkulu tekniklerle çalışan bir PR ajansında iş bulur. Bu sayede Gabi’yi etkilemeyi umut eden genç adam, kısa müddette işinde çok başarılı olduğunu ispatlar. Toplumsal medya karalama taktiklerinin karanlık dünyasında başarıyı yakalayan Tomasz, bir süre daha sonra işin olumsuz neticeleriyla yüzleşmek zorunda kalır.
IMDb: 7,1
4. Ucieczka z kina ‘Wolnosc’ (1990)
www.sinemalar.com
Woody Allen’ın Kahire’nin Mor Gülü isimli sinemasının 1980’lerin sonunda komünist rejimin sona ermekte olduğu Polonya’ya uyarlanması olan bu sinema, taşralı bir sinema eleştirmeninin ve onun isyankâr bir küme oyuncuyla uğraşının öyküsünü anlatıyor. “Özgürlük” sinemasında Gün Ağarırken isimli sinemanın gösterimi sırasında perdedeki oyuncular greve gidiyor, rollerini bırakıyor ve özgürlük istiyorlar, seyircilerden taleplerde bulunuyorlar. Sansür memuru durumu denetim altına alamayınca üst seviye parti yetkilileri çağırılıyor. Bu sinema, yapıldığı on yıldaki en özgün Polonya sinemalarından biri; hem baskıcı bir periyodun sonu hakkında şiirsel bir hiciv, birebir vakitte insanlığa dair kozmik bir masal.
IMDb: 7,2
5. In Darkness (2011)
www.beyazperde.com
Kimsenin kimseye güvenmediği, yoksulların kendilerinden daha yoksullardan çalarak hayat çabası verdiği Nazi işgali altındaki Polonya kenti Lvov’da, lağım personelliği ve küçük çapta hırsızlıklar ile ailesine bakmaya çalışan Leopold Socha’nın kıssası Karanlıkta Kalanlar.
Getto’nun basılması kararı lağıma sığınmaktan diğer devaları olmayan bir küme Yahudi’yi fiyat karşılığı saklamayı kabul eden Socha, ortasından çıkılması güç bir riske girmektedir. 14 ay boyunca hayatta kalma uğraşı veren beşerler ve onları saklamak ile ele vermek içinde gidip gelen Socha’nın ömür gayretlerini anlatan Karanlıkta Kalanlar, Agnieszka Holland’ın Oscar adayı olan sineması.
IMDb: 7,3
6. Na srebrnym globie (1988)
www.beyazperde.com
Polonyalı usta direktör Andrzej Zulawski’nin yasaklanan ve yıllar uzunluğu tamamlanamayan sineması, yeni bir medeniyet kurmak için dünyayı terk eden bir küme astronotun kıssasını anlatıyor. Jerzy Zulawski’nin yapıtından Andrzej Zulawski tarafınca senaryoya uyarlanan enteresan bilim-kurgunun başrollerinde ise Andrzej Seweryn, Jerzy Trela, Iwona Bielska, Grazyna Dylag ve Waldemar Kownacki yer alıyor.
IMDb: 7,3
7. Ida (2013)
www.beyazperde.com
1960’lı yılların Polonya’sında geçen kıssa, inanç ve din kavramlarını tutkuyla keşfeden ve kendini Allah’a adayarak rahibe olmaya karar veren Anna’nın öyküsünü ele alıyor. Genç bayan, yıllardır hazırlığını yaptığı rahibelik yemini etmeye fazlaca az bir süre kala ailesiyle ilgili büyük bir sırra vakıf olur. Polonya’daki Nazı İstilası sırasında tüm ailesini kaybeden Anna, modülleri birleştirip yıllardır kurduğu hayalin sona erişine şahit olur. İnandığı ve savaştığı pahalar bilmediği geçmişinin ortaya çıkmasıyla değişime uğradığında, Anna kendini büyük bir boşluğun tam ortasında bulur.
IMDb: 7,4
8. Noce i dnie (1975)
1976 yılında düzenlenen Oscar ödüllerinde En Düzgün Yabancı Sinema kolunda aday gösterilen sinema, Niechic ailesinin senelera yayılan hüzünlü ve epik öyküsünü husus ediniyor.
IMDb: 7,4
9. Czlowiek z zelaza (1981)
www.sinemalar.com
Mermer Adam’ın devamı niteliğindeki Demir Adam’da Mateusz Birkut’un oğlu Maciek Tomcyk’in (Jerzy Radziwiłowicz) öyküsü ön plana alınıyor. Gdańsk Tersanesi’nde kaynakçı olarak çalışan Tomczyk’in 1980 tersane grevlerinde ön saflarda yer alması üzerine, zımnî servisler tarafınca radyo editörü Winkel (Marian Opania), Tomczyk’le ilgili prestij zedeleyici bir haber yapmakla bakılırsavlendirilir. Fakat Tomczyk’i tanıyan beşerlerle yaptığı görüşmeler, Winkel’in hususla ilgili fikirlerini değiştirecektir.
IMDb: 7,4
10. Nóz w wodzie (1962)
www.beyazperde.com
Polonya’nın çıkardığı en büyük direktörlerden biri olan Roman Polanski’nin filmografisindeki Polonya üretimi tek sinema olan Knife in the Water, bir tekne seyahatine çıkmak üzere yola çıkan bir çift ve davet ettikleri gizemli yabancıdan oluşan bir üçlü içinde oluşan tansiyonlu ortamı merkezine alıyor. İki erkek ve bir bayan içinde meydana gelen bu cinsel tansiyonu yüksek atmosfer, bir ucu karakterler içindeki sınıfsal çatışmalara öbür ucu ise yüksek egoların savaş alanına dönen güç şovlarına varan bir skalada kendine has bu üç karakterin nabzını tutuyor.
Gösterildiği sene En Âlâ Yabancı Sinema kısmında Oscar adaylığı bulunan sinemanın, Roman Polanski’nin istikrarlı mesleğinde fazlaca özel bir yerde konumlandığı aşikâr.
IMDb: 7,5
11. Sanatorium pod Klepsydra (1973)
www.ntv.com.tr
Hayranları içinde David Lynch, Francis Ford Coppola ve Quay kardeşler üzere isimler bulunan Polonyalı direktör Wojciech Has hâlâ şiddetle keşfedilmeyi bekleyen usta bir direktör. Direktörün 1973 imali fantastik ve gerçeküstü sinemanın nadide örneklerinden biri sayılan sineması S’anatorium pod klepsydra / The Hourglass Sanatorium’ kısım kapsamında izleyiciyle buluşacak yapıtlardan. Vaktinde Polonya’dan yurtdışına çıkarılması yasaklanan The Hourglass Sanatorium, gizlice gönderilen kopyasıyla 1973’te Cannes’da gösterildi ve Heyet Özel Mükafatı kazandı. 2000’lerde kopyası Martin Scorsese yardımıyla restore edilen sinemayla ilgili olarak Variety’nin efsane eleştirmeni Derek Elley, “Akıllara sakinlik veren bir çalışma, Mahler’in bütün senfonilerinin bir ortaya toplanmasının sinematografik muadili” diyor. Sinema, babasını ziyaret etmek üzere sanatoryuma giden bir adamın oda oda gezerken karşılaştığı tuhaf karakterleri, gerçeklikle hayal dünyasını birleştiren anıları, hezeyanları, Polonya’nın geçmişinden imgeler ve alışılmadık müzik bandıyla eşsiz bir sinemasal tecrübe sunuyor.
IMDb: 7,6
12. Zimna wojna (2018)
www.beyazperde.com
Soğuk Savaş, birbirinden büsbütün farklı farklı karakterlere sahip bir bayan ve bir erkek içindeki tutkulu lakin imkansız bir aşkın hikayesini anlatıyor. Zula ve Wiktor birbirinden büsbütün farklı karakterlere sahip olan iki aşıktır. Her ne kadar birbirleriyle anlaşamayacak tipler olsalar da mukadderat onların yollarını ayrılmayacak biçimde birbirine bağlar. Soğuk Savaş sırasında Polonya’dan Berlin’e, Yugoslavya’dan Paris’in gece kulüplerine uzanan sinemada, siyasi görüş, karakter ve yazgının cilvesiyle savrulan Zula ve Wiktor’un tutkulu aşkı ele alınıyor. Romantik dram sineması Soğuk Savaş’ın direktörlüğünü Ida, Aşk Yazım ve Gizemli Bayan sinemalarının direktörü Pawel Pawlikowski üstleniyor. Joanna Kulig, Tomasz Kot, Borys Szyc ve Agata Kulesza üzere isimleri takımında bulunduran sinema, 2018 Cannes Sinema Şenliği’nden En Yeterli Direktör mükafatı ile döndü.
IMDb: 7,6
13. Potop (1974)
www.sinemalar.com
17. yüzyılda İsveç, Litvanya, Polonya içindeki savaşları, barışları, bağları anlatan bu tarihi drama; En Düzgün Yabancı Sinema kolunda Oscar adayı olmuştu.
IMDb: 7,7
14. Boze Cialo (2020)
www.beyazperde.com
Corpus Christi, rahip olmak isteyen bir gencin hayatına odaklanıyor. 20 yaşındaki Daniel, rahip olmayı isteyen bir gençtir. Lakin Daniel’in sabıka kaydının olması, onun rahip bulunmasına mani olur. Daniel, koşullu tahliye edilip, özgürlüğüne kavuşmasının akabinde, küçük bir kasabada bulunan bir marangoz atölyesine çalışmaya gönderilir. Hayalinden vazgeçmeye niyeti olmayan Daniel, kasabaya rahip kıyafetleri giyip masraf. Bu sırada meydana gelen bir karışıklık, Daniel’in bir anda kendisini kasabanın vaizi olarak bulmasına yol açar.
IMDb: 7,7
15. Popiól i diament (1958)
www.beyazperde.com
Yıl 1945. İkinci Dünya Savaşı’nın bitimi, Polonya. Direnişçiler içinde yer alan Maciek’e sıkıntı bir nazaranv düşer. Szczuka’yı öldürmesi gerekmektedir. Aslında daha evvelkilerin yanında bu nazaranvin de pek bir zorluğu yoktur. Ancak Szczuka onun eski bir arkadaşıdır. Maciek, bu durumda çok riskli bir karar alır…
IMDb: 7,8
16. Czlowiek z marmuru (1977)
Woody Allen’ın Kahire’nin Mor Gülü isimli sinemasının 1980’lerin sonunda komünist rejimin sona ermekte olduğu Polonya’ya uyarlanması olan bu sinema, taşralı bir sinema eleştirmeninin ve onun isyankâr bir küme oyuncuyla gayretinin öyküsünü anlatıyor. “Özgürlük” sinemasında Gün Ağarırken isimli sinemanın gösterimi sırasında perdedeki oyuncular greve gidiyor, rollerini bırakıyor ve özgürlük istiyorlar, seyircilerden taleplerde bulunuyorlar. Sansür memuru durumu denetim altına alamayınca üst seviye parti yetkilileri çağırılıyor. Bu sinema, yapıldığı on yıldaki en özgün Polonya sinemalarından biri; hem baskıcı bir devrin sonu hakkında şiirsel bir hiciv, birebir vakitte insanlığa dair üniversal bir masal.
IMDb: 7,8
17. Amator (1979)
www.sinemalar.com
Dünya sinemasının değerli direktörlerinden biri olan Krzysztof Kieslowski’nin vizöründen Moskova Milletlerarası Sinema Şenliği Büyük Mükafatı ve Fibresci’ye layık görülen “Amatör” isimli sinema ekrana geliyor. Üretimde Jerzy Stuhr ve Tadeusz Huk rol alıyor.
basit bir emekçi olan Filip, birinci çocuğunun doğumu öncesinde onu sinemaya çekebilmek için bir kamera alır. Lakin bir süre daha sonra bu kamera ömrünü değiştirir. Kendini sinema çekmenin büyüsüne kaptıran Filip, kısa müddette muvaffakiyet ve ün kazanır, lakin elindekileri de yavaş yavaş kaybetmeye başlar…
IMDb: 7,9
18. Krótki sinema o zabijaniu (1988)
www.beyazperde.com
Toplumdan son derece kopuk bir hayat süren Jacek, beşerlerle bağlantı kurmakta zorlanan bir insandır. Bir gün bindiği bir taksinin sürücüsünü öldürür ve yakalanarak mahkemeye çıkartılır.
Görünüşte, cinayeti büsbütün sebepsiz yere işlemiştir. Lehine olabilecek de tek bir kanıt dahi yoktur. Avukatlık dokümanını yeni kazanmış idealist avukat Piotr, bütün bu aleyhte durumlara karşın Jacek’in savunmasını üstlenir. İdealizm mi gerçekler mi galip gelecektir? Tüm yaşananlar kararında, ’soğukkanlı bir biçimde idam buyruğu veren sistemin de, kolay katillerden bir farkı var mı?’ sorusu tüm yükü ile ortada durmaktadır.
Polonya’nın ve dünya sinema tarihinin en usta sinemacılarından olan Krzysztof Kieslowski’nin en unutulmaz sinemalarından olan A Short Sinema About Killing, aşk üzerine olan çalışması A Short Sinema About Love ile art geriye çekildi. On Emir’den hareketle yola çıktığı on kısa sinemasından (“Dekalog”) ikisini bu türlü uzun metrajlı olarak sinemalaştıran direktör, bu sineması ile yalnızca vefatı değil, toplumsal bedelleri de sorguluyor.
IMDb: 8,1
19. Krótki sinema o milosci (1988)
www.beyazperde.com
Tomek, ömrünü postanede çalışarak kazanan genç bir posta memurudur. çok bayağı ve sade yansıyan hayatının derinliklerinde ise çok girdaplı ve takıntılı bir ruh durumu vardır. Karşı binasından komşu olduğu Magda’ya derin ve takıntılı bir aşk besleyen Tomek, bayanın ömrüne dair her şeyi en ince ayrıntısına kadar bilmektedir. Bir gün Magda’ya ilan-ı aşk eder lakin alacağı yanıt onu çok üzecektir.
Kieslowski’nin kısa filmografisinin en değerli noktalarından biri olan Aşk Üzerine Kısa Bir Sinema direktörün derin aşk tanımlamasına dikkat çekiyor.
IMDb: 8,2
20. Dekalog (1989-1990)
www.beyazperde.com
Polonya sinemasının en ünlü direktörlerinden olan Kieslowski’nin kıymetli yapıtlarından olan Dekalog, Musevi inancındaki birinci 10 Emir’e tekabül eden, 10 orta metrajlı sinemanın bir ortaya gelmesiyle oluşmuş muazzam bir çalışmadır. İlah katından gelen ve hedefi toplumun temel nizam pratiklerini kurmak olan 10 Buyruğu Kieslowski, 55 dakikalık 10 başka sinemada, farklı insan hikayeleriyle ele alır. Dini anlatımın her hangi bir biçimde su yüzüne çıkmadan art planda, alt metin olarak kaldığı sinemalar, 20yy.’daki bireyin ve bireyselleşmenin, şahsi ahlâk çıtasında geldiği noktayı irdeler.
Kieslowski çabucak sonrasında bu sinemalardan ikisine ek çekimler yaparak (bir daha listemizde yer alan) “Aşk Üzerine Kısa Bir Film” ve “Öldürmek Üzerine Kısa Bir Film” isimli iki uzun metraja daha imza atmıştır.
IMDb: 9
1. Córki dancingu (2015)
www.beyazperde.com
Varşova’da bir kabareye bir çift denizkızı kızkardeşi kabul edilir. beraberinde vampir olan denizkızı kız kardeşlerden biri insanlarda sevgiyi ararken, oburu kentin insanlarını yemek istemektedir.
Agnieszka Smoczynska’nın yönettiği ve Robert Bolesto’nun yazdığı sinemanın başrollerinde Marta Mazurek, Michalina Olszanska ve Kinga Preis yer alıyor.
IMDb: 6,3
2. Katyn (2007)
www.beyazperde.com
1939’da Polonya’nın yetenekli erkekleri, mühendisler, mimarlar, öğretmenler, sanatkarlar üzere toplumun yetişmiş kademesini temsil eden aydınları, işçileri cepheye yollanır. Savaşta zeka ve el marifeti gerektirecek durumlarda misyon almayı beklerken, uçsuz bucaksız üzere görünen Katin Ormanı’nda aç ve çaresiz kalırlar. Lakin kendilerini bekleyen temel felaket düşman ile yapılan savaştan da acımasızdır… İkinci Dünya Savaşı sırasında, Polonya’nın Rusya hududunda Katin Ormanı’nda yaşanan büyük katliamı, mühendis bir askerin şahsi kıssası üzerinden ele alan sinemam direktörlüğünü Polonyalı usta sinemacı Andrzej Wajda üstleniyor.
IMDb: 7
3. Sala samobójców. Hejter (2020)
www.beyazperde.com
Hukuk öğrencisi olan Tomasz Giemza, kalbini genç bir kız olan Gabi’ye kaptırır. Gabi’nin dikkatini çekmeye çalışan Tomasz, bununla birlikte ailesinin hürmetini kazanmak için de gayretler. Bu sırada Tomasz, tanınan olan fakat ahlaki açıdan kuşkulu tekniklerle çalışan bir PR ajansında iş bulur. Bu sayede Gabi’yi etkilemeyi umut eden genç adam, kısa müddette işinde çok başarılı olduğunu ispatlar. Toplumsal medya karalama taktiklerinin karanlık dünyasında başarıyı yakalayan Tomasz, bir süre daha sonra işin olumsuz neticeleriyla yüzleşmek zorunda kalır.
IMDb: 7,1
4. Ucieczka z kina ‘Wolnosc’ (1990)
www.sinemalar.com
Woody Allen’ın Kahire’nin Mor Gülü isimli sinemasının 1980’lerin sonunda komünist rejimin sona ermekte olduğu Polonya’ya uyarlanması olan bu sinema, taşralı bir sinema eleştirmeninin ve onun isyankâr bir küme oyuncuyla uğraşının öyküsünü anlatıyor. “Özgürlük” sinemasında Gün Ağarırken isimli sinemanın gösterimi sırasında perdedeki oyuncular greve gidiyor, rollerini bırakıyor ve özgürlük istiyorlar, seyircilerden taleplerde bulunuyorlar. Sansür memuru durumu denetim altına alamayınca üst seviye parti yetkilileri çağırılıyor. Bu sinema, yapıldığı on yıldaki en özgün Polonya sinemalarından biri; hem baskıcı bir periyodun sonu hakkında şiirsel bir hiciv, birebir vakitte insanlığa dair kozmik bir masal.
IMDb: 7,2
5. In Darkness (2011)
www.beyazperde.com
Kimsenin kimseye güvenmediği, yoksulların kendilerinden daha yoksullardan çalarak hayat çabası verdiği Nazi işgali altındaki Polonya kenti Lvov’da, lağım personelliği ve küçük çapta hırsızlıklar ile ailesine bakmaya çalışan Leopold Socha’nın kıssası Karanlıkta Kalanlar.
Getto’nun basılması kararı lağıma sığınmaktan diğer devaları olmayan bir küme Yahudi’yi fiyat karşılığı saklamayı kabul eden Socha, ortasından çıkılması güç bir riske girmektedir. 14 ay boyunca hayatta kalma uğraşı veren beşerler ve onları saklamak ile ele vermek içinde gidip gelen Socha’nın ömür gayretlerini anlatan Karanlıkta Kalanlar, Agnieszka Holland’ın Oscar adayı olan sineması.
IMDb: 7,3
6. Na srebrnym globie (1988)
www.beyazperde.com
Polonyalı usta direktör Andrzej Zulawski’nin yasaklanan ve yıllar uzunluğu tamamlanamayan sineması, yeni bir medeniyet kurmak için dünyayı terk eden bir küme astronotun kıssasını anlatıyor. Jerzy Zulawski’nin yapıtından Andrzej Zulawski tarafınca senaryoya uyarlanan enteresan bilim-kurgunun başrollerinde ise Andrzej Seweryn, Jerzy Trela, Iwona Bielska, Grazyna Dylag ve Waldemar Kownacki yer alıyor.
IMDb: 7,3
7. Ida (2013)
www.beyazperde.com
1960’lı yılların Polonya’sında geçen kıssa, inanç ve din kavramlarını tutkuyla keşfeden ve kendini Allah’a adayarak rahibe olmaya karar veren Anna’nın öyküsünü ele alıyor. Genç bayan, yıllardır hazırlığını yaptığı rahibelik yemini etmeye fazlaca az bir süre kala ailesiyle ilgili büyük bir sırra vakıf olur. Polonya’daki Nazı İstilası sırasında tüm ailesini kaybeden Anna, modülleri birleştirip yıllardır kurduğu hayalin sona erişine şahit olur. İnandığı ve savaştığı pahalar bilmediği geçmişinin ortaya çıkmasıyla değişime uğradığında, Anna kendini büyük bir boşluğun tam ortasında bulur.
IMDb: 7,4
8. Noce i dnie (1975)
1976 yılında düzenlenen Oscar ödüllerinde En Düzgün Yabancı Sinema kolunda aday gösterilen sinema, Niechic ailesinin senelera yayılan hüzünlü ve epik öyküsünü husus ediniyor.
IMDb: 7,4
9. Czlowiek z zelaza (1981)
www.sinemalar.com
Mermer Adam’ın devamı niteliğindeki Demir Adam’da Mateusz Birkut’un oğlu Maciek Tomcyk’in (Jerzy Radziwiłowicz) öyküsü ön plana alınıyor. Gdańsk Tersanesi’nde kaynakçı olarak çalışan Tomczyk’in 1980 tersane grevlerinde ön saflarda yer alması üzerine, zımnî servisler tarafınca radyo editörü Winkel (Marian Opania), Tomczyk’le ilgili prestij zedeleyici bir haber yapmakla bakılırsavlendirilir. Fakat Tomczyk’i tanıyan beşerlerle yaptığı görüşmeler, Winkel’in hususla ilgili fikirlerini değiştirecektir.
IMDb: 7,4
10. Nóz w wodzie (1962)
www.beyazperde.com
Polonya’nın çıkardığı en büyük direktörlerden biri olan Roman Polanski’nin filmografisindeki Polonya üretimi tek sinema olan Knife in the Water, bir tekne seyahatine çıkmak üzere yola çıkan bir çift ve davet ettikleri gizemli yabancıdan oluşan bir üçlü içinde oluşan tansiyonlu ortamı merkezine alıyor. İki erkek ve bir bayan içinde meydana gelen bu cinsel tansiyonu yüksek atmosfer, bir ucu karakterler içindeki sınıfsal çatışmalara öbür ucu ise yüksek egoların savaş alanına dönen güç şovlarına varan bir skalada kendine has bu üç karakterin nabzını tutuyor.
Gösterildiği sene En Âlâ Yabancı Sinema kısmında Oscar adaylığı bulunan sinemanın, Roman Polanski’nin istikrarlı mesleğinde fazlaca özel bir yerde konumlandığı aşikâr.
IMDb: 7,5
11. Sanatorium pod Klepsydra (1973)
www.ntv.com.tr
Hayranları içinde David Lynch, Francis Ford Coppola ve Quay kardeşler üzere isimler bulunan Polonyalı direktör Wojciech Has hâlâ şiddetle keşfedilmeyi bekleyen usta bir direktör. Direktörün 1973 imali fantastik ve gerçeküstü sinemanın nadide örneklerinden biri sayılan sineması S’anatorium pod klepsydra / The Hourglass Sanatorium’ kısım kapsamında izleyiciyle buluşacak yapıtlardan. Vaktinde Polonya’dan yurtdışına çıkarılması yasaklanan The Hourglass Sanatorium, gizlice gönderilen kopyasıyla 1973’te Cannes’da gösterildi ve Heyet Özel Mükafatı kazandı. 2000’lerde kopyası Martin Scorsese yardımıyla restore edilen sinemayla ilgili olarak Variety’nin efsane eleştirmeni Derek Elley, “Akıllara sakinlik veren bir çalışma, Mahler’in bütün senfonilerinin bir ortaya toplanmasının sinematografik muadili” diyor. Sinema, babasını ziyaret etmek üzere sanatoryuma giden bir adamın oda oda gezerken karşılaştığı tuhaf karakterleri, gerçeklikle hayal dünyasını birleştiren anıları, hezeyanları, Polonya’nın geçmişinden imgeler ve alışılmadık müzik bandıyla eşsiz bir sinemasal tecrübe sunuyor.
IMDb: 7,6
12. Zimna wojna (2018)
www.beyazperde.com
Soğuk Savaş, birbirinden büsbütün farklı farklı karakterlere sahip bir bayan ve bir erkek içindeki tutkulu lakin imkansız bir aşkın hikayesini anlatıyor. Zula ve Wiktor birbirinden büsbütün farklı karakterlere sahip olan iki aşıktır. Her ne kadar birbirleriyle anlaşamayacak tipler olsalar da mukadderat onların yollarını ayrılmayacak biçimde birbirine bağlar. Soğuk Savaş sırasında Polonya’dan Berlin’e, Yugoslavya’dan Paris’in gece kulüplerine uzanan sinemada, siyasi görüş, karakter ve yazgının cilvesiyle savrulan Zula ve Wiktor’un tutkulu aşkı ele alınıyor. Romantik dram sineması Soğuk Savaş’ın direktörlüğünü Ida, Aşk Yazım ve Gizemli Bayan sinemalarının direktörü Pawel Pawlikowski üstleniyor. Joanna Kulig, Tomasz Kot, Borys Szyc ve Agata Kulesza üzere isimleri takımında bulunduran sinema, 2018 Cannes Sinema Şenliği’nden En Yeterli Direktör mükafatı ile döndü.
IMDb: 7,6
13. Potop (1974)
www.sinemalar.com
17. yüzyılda İsveç, Litvanya, Polonya içindeki savaşları, barışları, bağları anlatan bu tarihi drama; En Düzgün Yabancı Sinema kolunda Oscar adayı olmuştu.
IMDb: 7,7
14. Boze Cialo (2020)
www.beyazperde.com
Corpus Christi, rahip olmak isteyen bir gencin hayatına odaklanıyor. 20 yaşındaki Daniel, rahip olmayı isteyen bir gençtir. Lakin Daniel’in sabıka kaydının olması, onun rahip bulunmasına mani olur. Daniel, koşullu tahliye edilip, özgürlüğüne kavuşmasının akabinde, küçük bir kasabada bulunan bir marangoz atölyesine çalışmaya gönderilir. Hayalinden vazgeçmeye niyeti olmayan Daniel, kasabaya rahip kıyafetleri giyip masraf. Bu sırada meydana gelen bir karışıklık, Daniel’in bir anda kendisini kasabanın vaizi olarak bulmasına yol açar.
IMDb: 7,7
15. Popiól i diament (1958)
www.beyazperde.com
Yıl 1945. İkinci Dünya Savaşı’nın bitimi, Polonya. Direnişçiler içinde yer alan Maciek’e sıkıntı bir nazaranv düşer. Szczuka’yı öldürmesi gerekmektedir. Aslında daha evvelkilerin yanında bu nazaranvin de pek bir zorluğu yoktur. Ancak Szczuka onun eski bir arkadaşıdır. Maciek, bu durumda çok riskli bir karar alır…
IMDb: 7,8
16. Czlowiek z marmuru (1977)
Woody Allen’ın Kahire’nin Mor Gülü isimli sinemasının 1980’lerin sonunda komünist rejimin sona ermekte olduğu Polonya’ya uyarlanması olan bu sinema, taşralı bir sinema eleştirmeninin ve onun isyankâr bir küme oyuncuyla gayretinin öyküsünü anlatıyor. “Özgürlük” sinemasında Gün Ağarırken isimli sinemanın gösterimi sırasında perdedeki oyuncular greve gidiyor, rollerini bırakıyor ve özgürlük istiyorlar, seyircilerden taleplerde bulunuyorlar. Sansür memuru durumu denetim altına alamayınca üst seviye parti yetkilileri çağırılıyor. Bu sinema, yapıldığı on yıldaki en özgün Polonya sinemalarından biri; hem baskıcı bir devrin sonu hakkında şiirsel bir hiciv, birebir vakitte insanlığa dair üniversal bir masal.
IMDb: 7,8
17. Amator (1979)
www.sinemalar.com
Dünya sinemasının değerli direktörlerinden biri olan Krzysztof Kieslowski’nin vizöründen Moskova Milletlerarası Sinema Şenliği Büyük Mükafatı ve Fibresci’ye layık görülen “Amatör” isimli sinema ekrana geliyor. Üretimde Jerzy Stuhr ve Tadeusz Huk rol alıyor.
basit bir emekçi olan Filip, birinci çocuğunun doğumu öncesinde onu sinemaya çekebilmek için bir kamera alır. Lakin bir süre daha sonra bu kamera ömrünü değiştirir. Kendini sinema çekmenin büyüsüne kaptıran Filip, kısa müddette muvaffakiyet ve ün kazanır, lakin elindekileri de yavaş yavaş kaybetmeye başlar…
IMDb: 7,9
18. Krótki sinema o zabijaniu (1988)
www.beyazperde.com
Toplumdan son derece kopuk bir hayat süren Jacek, beşerlerle bağlantı kurmakta zorlanan bir insandır. Bir gün bindiği bir taksinin sürücüsünü öldürür ve yakalanarak mahkemeye çıkartılır.
Görünüşte, cinayeti büsbütün sebepsiz yere işlemiştir. Lehine olabilecek de tek bir kanıt dahi yoktur. Avukatlık dokümanını yeni kazanmış idealist avukat Piotr, bütün bu aleyhte durumlara karşın Jacek’in savunmasını üstlenir. İdealizm mi gerçekler mi galip gelecektir? Tüm yaşananlar kararında, ’soğukkanlı bir biçimde idam buyruğu veren sistemin de, kolay katillerden bir farkı var mı?’ sorusu tüm yükü ile ortada durmaktadır.
Polonya’nın ve dünya sinema tarihinin en usta sinemacılarından olan Krzysztof Kieslowski’nin en unutulmaz sinemalarından olan A Short Sinema About Killing, aşk üzerine olan çalışması A Short Sinema About Love ile art geriye çekildi. On Emir’den hareketle yola çıktığı on kısa sinemasından (“Dekalog”) ikisini bu türlü uzun metrajlı olarak sinemalaştıran direktör, bu sineması ile yalnızca vefatı değil, toplumsal bedelleri de sorguluyor.
IMDb: 8,1
19. Krótki sinema o milosci (1988)
www.beyazperde.com
Tomek, ömrünü postanede çalışarak kazanan genç bir posta memurudur. çok bayağı ve sade yansıyan hayatının derinliklerinde ise çok girdaplı ve takıntılı bir ruh durumu vardır. Karşı binasından komşu olduğu Magda’ya derin ve takıntılı bir aşk besleyen Tomek, bayanın ömrüne dair her şeyi en ince ayrıntısına kadar bilmektedir. Bir gün Magda’ya ilan-ı aşk eder lakin alacağı yanıt onu çok üzecektir.
Kieslowski’nin kısa filmografisinin en değerli noktalarından biri olan Aşk Üzerine Kısa Bir Sinema direktörün derin aşk tanımlamasına dikkat çekiyor.
IMDb: 8,2
20. Dekalog (1989-1990)
www.beyazperde.com
Polonya sinemasının en ünlü direktörlerinden olan Kieslowski’nin kıymetli yapıtlarından olan Dekalog, Musevi inancındaki birinci 10 Emir’e tekabül eden, 10 orta metrajlı sinemanın bir ortaya gelmesiyle oluşmuş muazzam bir çalışmadır. İlah katından gelen ve hedefi toplumun temel nizam pratiklerini kurmak olan 10 Buyruğu Kieslowski, 55 dakikalık 10 başka sinemada, farklı insan hikayeleriyle ele alır. Dini anlatımın her hangi bir biçimde su yüzüne çıkmadan art planda, alt metin olarak kaldığı sinemalar, 20yy.’daki bireyin ve bireyselleşmenin, şahsi ahlâk çıtasında geldiği noktayı irdeler.
Kieslowski çabucak sonrasında bu sinemalardan ikisine ek çekimler yaparak (bir daha listemizde yer alan) “Aşk Üzerine Kısa Bir Film” ve “Öldürmek Üzerine Kısa Bir Film” isimli iki uzun metraja daha imza atmıştır.
IMDb: 9