Dünyanın en güçlü insanı Elon Musk günden güne hayatımızdaki bir figüre dönüştü. Bitcoin piyasasını yönlendirmesi, dünyanın en büyük elektrikli araba şirketinin CEO’su olması, Twitter’ı satın almak istemesi üzere sebepler Musk’ı tanınan kültürün değişmez bir kesimi yaptı.
HaberGlobal’in haberine nazaran, Musk’tan evvel uzun yıllar -ve servetinin büyük bir kısmını bağışlamasa tahminen de hâlâ- dünyanın en varlıklı insanı olabilecek Bill Gates 1998 yılında “İçerik kraldır” demişti. Musk’ın öyküsünde kucak kucak içerik var.
Musk bugün Twitter’ın tamamını satın almak istemesiyle gündemde. Twitter idare heyeti ise art kapılardan dolanarak bu teklifi reddetmenin yollarını arıyor. Bugün Google, Twitter ve Youtube üzere dev şirketler internette birinci olmanın önemli avantajlarını yaşıyor. Trump vaktinde Facebook’un üç modüle bölünmesi, en azından Zuckerberg’ün varlıklarından birini satması (Facebook, Instagram, Whatsapp) önemli biçimde gündeme gelmişti.
Pekala Twitter’ın sahibinin tek bir kişi olması ona nasıl avantajlar sağlayacak? Bir tekelleşmeden kelam edilebilir mi? Twitter dünya üstündeki tek toplumsal medya şirketi olmadığı için bu biçimde bir monopolleşme olmayacak. Ama Musk Twitter’ı alırsa kimin susup kimin konuşacağına rahatlıkla karar verebilir. Bu durum da monopolleşme olmasa bile bir çok gücün varlığını ortaya koyuyor.
BİRİNCİ DOLAR MİLYARDERİ
Amerika Birleşik Devletleri epey kuvvetli iş beşerlerine ve onların piyasayı düzenlemesine alışık. Ülkenin birinci dolar milyarderi John D. Rockefeller’ın kıssası de bunların tahminen de başlangıcı. 1860’lı senelerda kurduğu ve 1870’li senelerda geliştirdiği petrol şirketleri ile Rockefeller tek başına ülke iktisadında büyük bir yer edinmişti. Rockefeller’ın kesime girdiği senelerda petrol yüklü olarak aydınlatma için kullanılıyordu.
Bu servet yardımıyla hala komplo teorisyenlerinin de sevdiği ‘Dünyayı yöneten aileler’ listesinde yer alan Rockefeller’ların varlığı bugün fazlaca daha büyük olabilirdi. Ailenin mirasının kurucusu John D. Rockefeller 1882 yılında ortakları ile bir arada petrol şirketlerini Standard Oil Trust isminde birleştirdi. Bu şirket petrol mamüllerini rafine ediyor, pazarlıyor ve dağıtımını gerçekleştiriyordu. ABD petrol sanayisinin yüzde 90’ı özel bir teşebbüs olan Standard Oil’in elindeydi.
Hükümet şirketin bu kadar büyümesinden rahatsız olduğu için 1890 yılında Sherman Antitrust Act isimli monopolleşme zıddı bir kanun çıkardı. Şirket 1892 yılında kendisine açılan monopolleşme davasını kaybedince bir an dağılma tehlikesi geçirse de kısa bir süre daha sonra merkezini Ohio’dan New Jersey’e taşıyarak faaliyetlerini sürdürdü.
‘FİYATLARI DENETİM EDİYOR, KÜÇÜK ŞİRKETLERİ ENGELLİYOR’
1909 yılında ABD Adalet Bakanlığı Standard Oil’e bir dava daha açtı. Bu kamu davası kararında şirketin boru çizgilerinin büyük kısmını denetim ettiği, meblağları tek başına belirlediği ve küçük girişimcilerin piyasaya girmesine pürüz olduğu sonucuna varıldı. Dava Anayasa Mahkemesi’ne taşınsa da şirket kaybetti. Mahkeme sonucu kararı Standard Oil bölgesel 7, toplam ise 34 şirkete bölündü. Bugün bu şirketlerden kimilerini ExxonMobil ve Chevron olarak da duymuş olabilirsiniz. Apple’ın 2010’lu senelerdaki yükselişine kadar ExxonMobil uzun mühlet ‘dünyanın en bedelli şirketi’ unvanını taşıyordu. Standard Oil Ohio 1987 yılında BP tarafınca satın alındı.
Şirketin kurucusu John Davison Rockefeller 1839 yılında doğdu ve neredeyse bir asırlık ömür sürerek 23 Mayıs 1937 tarihinde hayatını yitirdi. Genç yaşlarda ticarete atılan John Davison saman, tahıl ve et komisyonculuğu yaparak geçimini sağladı. Petrolün ticari potansiyelini fark eden Rockefeller birinci rafinerisini 20’li yaşlarının başında Ohio, Cleveland’da kurdu. 1872 yılında bölgesindeki bütün rafinerilerinin ortakları ile tek sahibiydi. Daha bu tarihte hiç bir arabanın yollarda olmadığını belirtmek gerek. En büyük müşterilerinden biri demiryollarıydı.
bu biçimdesine büyük servet ve güç kaynakları devletler tarafınca vakit zaman incelemeye alınıyor. Bugün büyük bir hür ticaret bölümünde yaşasak da düzenleyici kurumların hala önemli yetkileri var.
yatırım tavsiyesi içermez
HaberGlobal’in haberine nazaran, Musk’tan evvel uzun yıllar -ve servetinin büyük bir kısmını bağışlamasa tahminen de hâlâ- dünyanın en varlıklı insanı olabilecek Bill Gates 1998 yılında “İçerik kraldır” demişti. Musk’ın öyküsünde kucak kucak içerik var.
Musk bugün Twitter’ın tamamını satın almak istemesiyle gündemde. Twitter idare heyeti ise art kapılardan dolanarak bu teklifi reddetmenin yollarını arıyor. Bugün Google, Twitter ve Youtube üzere dev şirketler internette birinci olmanın önemli avantajlarını yaşıyor. Trump vaktinde Facebook’un üç modüle bölünmesi, en azından Zuckerberg’ün varlıklarından birini satması (Facebook, Instagram, Whatsapp) önemli biçimde gündeme gelmişti.
Pekala Twitter’ın sahibinin tek bir kişi olması ona nasıl avantajlar sağlayacak? Bir tekelleşmeden kelam edilebilir mi? Twitter dünya üstündeki tek toplumsal medya şirketi olmadığı için bu biçimde bir monopolleşme olmayacak. Ama Musk Twitter’ı alırsa kimin susup kimin konuşacağına rahatlıkla karar verebilir. Bu durum da monopolleşme olmasa bile bir çok gücün varlığını ortaya koyuyor.
BİRİNCİ DOLAR MİLYARDERİ
Amerika Birleşik Devletleri epey kuvvetli iş beşerlerine ve onların piyasayı düzenlemesine alışık. Ülkenin birinci dolar milyarderi John D. Rockefeller’ın kıssası de bunların tahminen de başlangıcı. 1860’lı senelerda kurduğu ve 1870’li senelerda geliştirdiği petrol şirketleri ile Rockefeller tek başına ülke iktisadında büyük bir yer edinmişti. Rockefeller’ın kesime girdiği senelerda petrol yüklü olarak aydınlatma için kullanılıyordu.
Bu servet yardımıyla hala komplo teorisyenlerinin de sevdiği ‘Dünyayı yöneten aileler’ listesinde yer alan Rockefeller’ların varlığı bugün fazlaca daha büyük olabilirdi. Ailenin mirasının kurucusu John D. Rockefeller 1882 yılında ortakları ile bir arada petrol şirketlerini Standard Oil Trust isminde birleştirdi. Bu şirket petrol mamüllerini rafine ediyor, pazarlıyor ve dağıtımını gerçekleştiriyordu. ABD petrol sanayisinin yüzde 90’ı özel bir teşebbüs olan Standard Oil’in elindeydi.
Hükümet şirketin bu kadar büyümesinden rahatsız olduğu için 1890 yılında Sherman Antitrust Act isimli monopolleşme zıddı bir kanun çıkardı. Şirket 1892 yılında kendisine açılan monopolleşme davasını kaybedince bir an dağılma tehlikesi geçirse de kısa bir süre daha sonra merkezini Ohio’dan New Jersey’e taşıyarak faaliyetlerini sürdürdü.
‘FİYATLARI DENETİM EDİYOR, KÜÇÜK ŞİRKETLERİ ENGELLİYOR’
1909 yılında ABD Adalet Bakanlığı Standard Oil’e bir dava daha açtı. Bu kamu davası kararında şirketin boru çizgilerinin büyük kısmını denetim ettiği, meblağları tek başına belirlediği ve küçük girişimcilerin piyasaya girmesine pürüz olduğu sonucuna varıldı. Dava Anayasa Mahkemesi’ne taşınsa da şirket kaybetti. Mahkeme sonucu kararı Standard Oil bölgesel 7, toplam ise 34 şirkete bölündü. Bugün bu şirketlerden kimilerini ExxonMobil ve Chevron olarak da duymuş olabilirsiniz. Apple’ın 2010’lu senelerdaki yükselişine kadar ExxonMobil uzun mühlet ‘dünyanın en bedelli şirketi’ unvanını taşıyordu. Standard Oil Ohio 1987 yılında BP tarafınca satın alındı.
Şirketin kurucusu John Davison Rockefeller 1839 yılında doğdu ve neredeyse bir asırlık ömür sürerek 23 Mayıs 1937 tarihinde hayatını yitirdi. Genç yaşlarda ticarete atılan John Davison saman, tahıl ve et komisyonculuğu yaparak geçimini sağladı. Petrolün ticari potansiyelini fark eden Rockefeller birinci rafinerisini 20’li yaşlarının başında Ohio, Cleveland’da kurdu. 1872 yılında bölgesindeki bütün rafinerilerinin ortakları ile tek sahibiydi. Daha bu tarihte hiç bir arabanın yollarda olmadığını belirtmek gerek. En büyük müşterilerinden biri demiryollarıydı.
bu biçimdesine büyük servet ve güç kaynakları devletler tarafınca vakit zaman incelemeye alınıyor. Bugün büyük bir hür ticaret bölümünde yaşasak da düzenleyici kurumların hala önemli yetkileri var.
yatırım tavsiyesi içermez