Siyasi Tarihimize Sanatsal Yaklaşım! Türk Sinemasından Toplumsal Gerçekçi 15 Sinema

[Ramazan]

Her direktörün stili farklıdır. Kimi sinemacılar, sinemayı politik olayları halka yansıtmak için bir araç olarak görüyor ve o denli sinema üretiyor. Biz de Türkiye’nin yakın periyot siyasi tarihini sanatsal biçimde ele alan, birbirinden çarpıcı 15 sineması sizler için derledik. Buyurun içeriğimize;

Not: Sinema açıklamalarında Beyazperde ve Sinemalar.com’dan yararlanılmıştır.



1. Linç, 1970 – Bilge Olgaç

• IMDb: 6.8

Haksızlık karşısında yılmayan, zalim kim olursa olsun zulmedilenin yanında yer alan bir mahkum olan Arap Kadir’in öyküsünün anlatıldığı bir sinema, Linç. Fethi’nin yanında kuvvetli olmayı ve haksızlıklara karşı dik durmayı öğrenen Arap Kadir, hapishanede müdüründen en azılı mahkumuna kadar her kim zorbalık yaparsa karşısına çıkmaya çalışır.

Bilge Olgaç’ın en uygun sinemalarından biri olarak ismi geçen Linç, sahnelerinde fazlaca fazla küfür ve argo olması sebebiyle sansüre uğramış ve elden geçirilmiştir. Tatar Ramazan sinemalarının esin kaynağı olan Bilge Olgaç sineması Linç’in başrolünde Demir Karahan bulunuyor


2. Uçurtmayı Vurmasınlar, 1989 – Tunç Başaran

• IMDb: 8.4

Annesinin mahpus cezası yüzünden hapishanede büyümek zorunda kalan Barış, bütün mahkumların sevinç deposudur. Siyasi mahkumlardan biri olan İnci ile içindeki yakınlık başka bütün mahkumlarla olandan epey daha farklıdır. Küçük Barış ile İnci içinde gelişen bu sevgi dolu dostluk, hapishane duvarlarını bile delen koskoca bir dünya yaratmalarını sağlayacaktır.


3. Otobüs Yolcuları, 1961 – Ertem bakılırsaç

• IMDb: 7.0

Otobüs Yolcuları, konut vaadi ile kandırılan insanların kıssasını husus ediyor. Kemal, şehiriçi haftlarda çalışan bir otobüs sürücüsüdür. Bir inşaat şirketi, Kemal’in yaşadığı mahalleye site yapmak istemektedir. İnşaat şirketinin sahibi Mahmut Beyefendi, mahalleliyi boş vaatlerle kandırarak çalışmalarına başlar. Mahmut Bey’in kızı Nevin’e aşık olan Kemal, mahalleliyi içine düştüğü durumdan kurtarmanın yolunu arar. Nevin olanlara bir mana veremeyip babasının makûs biri olduğunu kabullenemese de sonunda gerçekleşmek zorunda kalır. Kemal ve mahalle sakinleri bir olup, mahallelerini kurtarmak için şiddetli bir çabaya girişir.


4. Anayurt Oteli, 1987 – Ömer Kavur

• IMDb: 7.0

Zebercet, ismini enteresanlığının tersine, eski bir otelde müdürlük yapan bayağı bir adamdır. Görünürde hiç bir sorunu olmayan bu adamın ortasında fırtınalar kopuyordur aslında. Her gün kendisiyle ve hayatla savaşır saklıdan kapalıya. Takıntılar edinmiştir bu yüzden Zebercet. Bu takıntıların en büyüğü ise yoldadır. Bir gün otelin kapısından giren hoş bir bayan, Zebercet’in en büyük tutkusu, en büyük saplantısı olur. Bayan otelden ayrılır ve bir hafta daha sonra yeniden geleceğini söyler. Bir hafta boyunca bekler adam, bayanın kaldığı odaya müşteri almaz, titizlikle düzenler. hanımın ağzından çıkan birkaç söz başının ortasında dönüp durur. Geleceği gün heyecanla bekleyen Zebercet düş kırıklığına uğrar, bayan gelmemiştir.


5. Umut, 1970 – Yılmaz Güney

• IMDb: 8.2

Cabbar, karısı, yaşlı anası ve beş çocuğunu, borç harç aldığı ve iki atın çektiği eski fayton ile geçindirme gayretindedir. Ömürleri, gecekondu da büyük bir yoksulluk ortasında sürüp gitmektedir ve uçan kuşa borcu vardır. Tek umudu daima aldığı piyango biletleridir. Bir kazada, arabanın çarptığı atlardan biri ölür. yeni bir at almak için çalmadık kapı bırakmaz, konutundaki bir kaç modül eşyayı da, satarak parayı fakat denkleştirdiğinde ise otomobil ve öbür atı, alacaklıları tarafınca satılmıştır…Cabbar, baştan beri define aramak için baskı yapan hamal Hasan’ın zorlamasıyla, nefesi kuvvetli bir hacının da onayıyla, define aramaya başlar.


6. Kentteki Yabancı, 1962 – Halit Refiğ

• IMDb: 6.8

Kentteki Yabancı, 1960’lı senelerda Zonguldak’taki bir maden ocağında çalışan mühendis Aydın’ın, buradaki sömürü nizamına karşı çabasını mevzu alıyor.


7. Beynelmilel, 2007 – Sırrı Süreyya Lider, Muharrem Gülmez

• IMDb: 7.2

Yalnızca direktör olarak değil, milletvekili olarak da Türkiye’nin en renkli simalarından biri olarak tanınan Sırrı Süreyya Başkan’ın geniş kitlelerle buluştuğu mükemmel sineması Beynelmilel 1982 yılında geçen komik olayları mevzu edinen bir sinema. Bir Güney kasabasında yaşayan halk, cuntanın bir silindir üzere insanların üstünden geçmesine alışmaya çalışmaktadır. Askeri idareye ayak uydurmaya çalışan kasaba halkı ve bir müzik kümesi üzerinden periyodun trajikomik olaylarına uzanıyoruz. Müzisyen baba Abuzer ve üniversiteye hazırlanan kızı Gülendam hikayesi bize ülkenin yakın periyodunda yaşananları mizahı bir lisanla hatırlatıyor.

Direktörlüğünü Muharrem Gülmez ile senarist Sırrı Süreyya Önder’in yaptığı sinema, Barış Pirhasan ve Levent Kazak’ın öncülüğünü yaptığı Senaryo Stüdyosu’nda doğdu.


8. Karanlıkta Uyananlar, 1964 – Ertem nazaranç

• IMDb: 7.3

Bir boya fabrikasında çalışan işçilerle, babasının vefatından daha sonra işin başına geçen ve işçilerden yana olan genç bir patronun çabasının hikayesi…


9. Hoşçakal Yarın, 1998 – Reis Çelik

• IMDb: 6.6

1968-1972 senelerında Türkiye’de toplumsal gelişme yükselmiş, buna bağlı olarak öğrenci ve personel hareketleri alabildiğince hayata müdahil olmaya başlamıştır. Askeri cunta, bu gidişata zalimce dur demek istemektedir. Aranmakta olan devrimci öğrenciler yakalanır. Kukla bir mahkemede haklarında idam talebi ile dava açılır. Savunma avukatları, gençlerin idam talebini gerektirecek bir cürümleri olmadığını tüm çıplaklığıyla ortaya koyar; lakin sonucunı oldukçatan vermiş olan askeri mahkeme idamda ısrarlıdır. Topluma bir ders verilmek istenmektedir. Yargılanmalar sonunda üç gence idam cezası çıkar. Artık idam için geriye sayım başlamıştır. Dışarıda idamların durdurulması hedefiyle ülke genelinde kampanyalar başlatılmıştır, lakin içeride üç genç kararın değişmeyeceğini bilmektedir. Onlar artık ailelerine son mektuplarını yazmaktadır. Duygusal içerikli bu sinema kesinlikle izlenmeli ve yeni nesillere ibret evrakı olarak değerlendirilmelidir.


10. Babam ve Oğlum, 2005 – Çağan Irmak

• IMDb: 8.3

Babam ve Oğlum’da, 12 Eylül darbesinin yıktığı hayatlardan birinde yetişmektedir küçük Deniz. Annesini çabucak hemen doğmadan evvel kaybetmiş, bir gazetede muharrir olarak çalışan babası tarafınca mütevazi bir meskende yetiştirilmiştir. Babası haricinde tanıdığı tek bir akrabası bile yoktur. Ta ki babası Sadık, bir gün Deniz’i şaşırtacak bir haberle gelene kadar… Deniz artık babasıyla birlikte, hiç görmediği dedesinin yanında, küçük bir kasabada yaşayacaktır. Köye vardıklarında Sadık yıllar evvel küstüğü babasını birinci sefer görüyordur. Ortalarındaki bu küskünlük kolay kolay geçecek cinsten bir durum değildir. Sadık’ın dönüş niçinini anlamlandıramayan aile bir yandan epey memnunken öbür yandan tedirgindir de. vakit içinde Deniz bu hiç görmediği ailesine alışırken ve her şey düzelmeye başlamışken yaşanan bir dram herkesi derinden etkileyecektir.

Son devir sinemamızın en dokunaklı sinemalarından biri olarak kabul goren Babam ve Oğlum kendi tipinde klasikleşmeye aday sinemalardan biri.


11. Susuz Yaz, 1963 – Metin Erksan

• IMDb: 8.0

Ege’nin kurak topraklarındaki köylerden biri… Su kahrı çeken köy halkı, yaşayabilmek için suya, su içinse su kaynaklarını toprağında bulunduran Osman ve Hasan isimli kardeşlere muhtaçtırlar. Ağabey Hasan her vakit açgözlü ve hırslı olan taraf olmuştur. Köylülerin yakarışlarına karşın bir damla bile su vermeyi kabul etmez. Haliyle işler ziyadesiyle değişir. Düzgün yürekli Osman ise ağabeyinin zıttıdır. Bu genç adam ağabeyinin hırsı ve yanlışları niçiniyle hapishaneye dahi düşecek, aile yapısı yerle bir olacaktır.

Susuz Yaz, içerisinde barındırdığı güçlü siyasi taşlamaları ile politik sinemamızın az sayıdaki meseladen biridir. Ülkemizde uzunca mühlet gösterimi yasaklanan yapıt Berlin Sinema Şenliği’nde Altın Ayı mükafatını kazanarak olağanüstü bir muvaffakiyet göstermiştir.


12. Sürü, 1978 – Zeki Ökten

• IMDb: 8.3

Türkiye sinema tarihimizde bir başyapıt olarak literatüre geçen “Sürü” sinemasında, feodal meseleler beyazperde’ye başarılı bir gerçekçilik ile yansıtılıyor. Hamo (Tuncel Kurtiz) geçimleri hayvancılık üzerine şurası, göçer bir ailenin reisidir. Hamo’nun oğlu Şivan (Tarık Akan), yazgının bir cilvesi olarak, ortalarında kan davası olan düşman bir aşiretin kızı Berivan’la (Melike Demirağ) evlidir. Hamo, oğlundan olan üç çocuğu da yaşamadığı için Berivan’a bir türlü ısınamamaktadır. Berivan, Hamo’nun aşireti için uğursuz ve lanetlenmiş bir gelindir. Hamo, daima oğlunun aklını çelmek istemektedir. Şivan’ın Berivan’dan boşanmasını ister. Şıvan ise, babasının baskılarına karşı, yalnız ve çaresiz Berivan’i terketmez. Bu yüzden baba oğul daima kavgalıdırlar.


13. Bu Son Olsun, 2012 – Orçun Benli

• IMDb: 5.9

Yaşar, Apo, Kovboy Ali, Cevat ve Ertuğrul’un hayattaki tek gayeleri, karınlarını doyurmak ve en büyük tutkuları olan şaraptan bir gün bile olsun farklı kalmamaktır. Günübirlik yaşayan bu beş kişi, gayelerine ulaşabilmek için vaktin fırtınalı politik atmosferinden dahi yaralanmasını bilir. Sokaklarda yaşayan bu beş evsiz 12 Eylül 1980 sabahı geldiğinde sokağa çıkma yasağı ile karşı karşıya kalırlar. Fakat onların gidebilecekleri tek meskenleri vardır; o da bir daha sokaklardır. Yaşanan bir dizi yanlışlıklar güldürüsü kararı kendilerini siyasi mahkûmlarla bir arada tıpkı cezaevinde bulurlar.

Cezaevi idaresi içinde ise bir güç savaşı mevcuttur. Uzun yıllardır cezaevini dilediği üzere yöneten Cezaevi Müdürü Hızır, 12 Eylül askeri müdahalesi ile cezaevine atanan Yüzbaşı Kenan’ın üstü olmasından şad değildir. Bu esnada öbür cezaevi işçisi de yaşanan yeni durum ortasında kendilerine âlâ bir yer edinme peşindedir. Bu keşmekeş Yaşar ve arkadaşları için uygun bir fırsattır ve bu fırsatı değerlendirip kendilerine rahata erdirmeyi bilirler. Lakin vakit içinde içeride yaşananlara gönlü elvermeyen Yaşar, dışarıdan da tanıdığı mahkûmları kurtarmak ve duvarların birbirlerinden ayırdığı Sinan ile Lale çiftini yenidendan kavuşturmak için bir plan yapar…

Orçun Benli’nin yazıp yönettiği birinci uzun metrajlı sinema olan Bu Son Olsun, 12 Eylül’e mizahi bir bakış atıyor. Sinemada beş evsiz arkadaşı canlandıran Mustafa Uzunyılmaz, Orhan Eşkin, Ferit Kaya, Volga Sorgu ve Ufuk Bayraktar’a Engin Altan Düzyatan, Hazal Kaya ve Deniz Uğur üzere isimler de eşlik ediyor…


14. Hakkari’de Bir Mevsim, 1983 – Erden Kıral

• IMDb: 7.4

Politik sebeplerle Hakkari’ye sürülen genç bir öğretmen, bu hudut köyünde yaşayacağı tek mevsim olan kış mevsimi boyunca deneyimlediği deneyimleri beyaz perdeye aktaran sinemanın direktör koltuğunda usta direktör Erden Kıral bulunuyor.

Ferit Edgü’nün romanından beyaz perdeye uyarlanan sinema 1983 yılında Berlin Sinema Şenliği’nde Gümüş Ayı mükafatına layık görülmüştür.

Türkiye’de uzunca bir devir yasaklı kalan sinemanın başrollerinde Genco Erkal, Şerif Sezer ve Rana Cabbar üzere isimler bulunuyor.


15. Yol, 1982 – Yılmaz Güney, Şerif nazarann

• IMDb: 8.1

Sıkı idare devrinin en iç acıtıcı dönemlerindeyiz… İmralı Cezaevi’nde yatan beş mahkum, kendilerine verilen bir müsaade yardımıyla bir haftalığına köylerine dönebileceklerdir. Fakat yol uzundur, yol tehlikelidir, yol can alır. Dışarıdaki dünya içeridekinden hiç farklı değildir. Zulüm her yerdedir, bu topraklarda insan olmak hiç kolay değildir. Anadolu topraklarından çıkmış en gerçekçi, en dokunaklı kıssaların başını çeken Yol üzerine söylenecek epey fazla şey vardır.

Yılmaz Güney’in sinemamızın yüz aklarından biri olan bu ölümsüz yapıtı, Cannes Sinema Şenliği’nde Altın Palmiye mükafatını alarak kozmik manada da muvaffakiyetini kanıtlamıştır.