Getty Images
TÜİK’ten bir küme yetkili, kurumun Ankara’daki genel müdürlüğünde BBC Türkçe’den Mahmut Hamsici’nin sorularını yanıtladı. Yetkililer, tüm çalışmalarında milletlerarası standartlara uygun hareket ettiklerini ve datalarla ilgili şeffaf olduklarını savundu.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yetkilileri, kurumun deklare ettiğı bilgilere dair kamuoyunda yapılan tartışmalarla ilgili olarak BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtladı.
TÜİK’in Ankara’daki genel müdürlüğünde yapılan toplantıda; ortalarında üst seviye yönetici, daire lideri, bölge sorumlusu ve uzmanların bulunduğu yetkililer evvel slaytlarla TÜİK’in çalışmalarını nasıl yürüttüğünü anlattı, daha sonra da sorulara yanıt verdi.
Yetkililer, kurumun tüm çalışmalarının, Avrupa Birliği (AB) üyesi ve aday ülkelerin bağlı olduğu Avrupa İstatistik Ofisi (EuroStat) kriterlerine uygun yürütüldüğünü, EuroStat’ın bununla ilgili bir kontrol sisteminin da olduğunu, bunun dışına çıkmalarının mümkün olamayacağını vurguladı.
Çeşitli kuruluş yahut kümelerle enflasyon ya da kira artışı üzere konularda datalarının farklı çıkmasının, kullanılan metodolojinin farklı olmasıyla ilgili olduğunu, kendilerinin bu alanlarda milletlerarası standartları izlediklerini söylemiş olduler.
Hissedilen enflasyon ve resmi enflasyon içindeki fark ya da Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ile Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) içindeki makas konusunda ise bu durumların birfazlaca ülkede geçerli olduğunu ve bunların kimi somut niçinleri olduğunu belirttiler.
‘Enflasyonu milletlerarası standartlarda hesaplıyoruz. Çok şeffafız’
TÜİK’le ilgili kamuoyunda yapılan tartışmaların başında, enflasyon oranları geliyor.
Yetkililer, çalışma halleri ve bilgileri konusunda “Çok şeffafız” diyor.
Bu açıdan EuroStat’a dikkat çekiyorlar.
EuroStat, Avrupa Komitesi bünyesinde yer alan bir kurum.
Türkiye de Eurostat sisteminin bir modülü.
‘TÜİK, AB normaları ile yüksek oranda uyumlu’
İstatistik alanında Milletlerarası Para Fonu (IMF) ve Birleşmiş Milletler Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) ile de uyumlulukları bulunduğunu fakat EuroStat’ın yaptırım gücü olduğunu, kuruma daima rapor verdiklerini ve EuroStat’ın unsurlarına uymadıkları takdirde her şeydilk evvel EuroStat’ın bunu kabul etmeyeceğini söylüyorlar.
Kendi bilgilerinin, EuroStat’ın internet sitesinde de yayımlandığını aktarıyorlar.
EuroStat tarafınca her yıl yayımlanan kıymetlendirme raporlarında TÜİK istatistiklerinin AB normları ile yüksek oranda uyumlu olunduğunun açıklandığini, bunun bir üst evresinin ise tam uyumluluk olduğunu aktarıyorlar.
Getty Images
‘Sepetimizde pinpon topu yok’
Bunların her birinin tarifinin yapılmış olduğunu, mesela yumurta fiyatını hesaplarken bir adet orta uzunluk klasik çiftlik yumurtasını ele aldıklarını söylüyorlar.
Bu sepet, her yılın Aralık ayında güncelleniyor.
Örneğin domatesin yıllardır sepette olduğunu lakin kasetçaların harcamalarda bir yükünün kalmaması niçiniyle listeden yıllar evvel çıktığını aktarıyorlar.
Bu sepetler ortasında takip edilen toplam eser sayısı ise 901.
Kimi muhalefet milletvekili tarafınca da lisana getirilen, sepet ortasında pinpon topu olduğu savına ise tepkililer.
Bir yetkili bunun 1990’larda yaşanan bir durum olduğunu, 2005’ten beri sepetlerinde pinpon topu olmadığını söylüyor.
‘Aynı eseri bir yıl boyunca takip’
Yetkililerin aktardığına göre, EuroStat’ın Harmonize TÜFE isimli prensipleri doğrultusunda bütün bir yıl boyunca birebir mal ve hizmetlerin fiyat değişiminin takip edilmesi gerekiyor.
Örneğin beyaz peynirdeki değişim için bütün markaların beyaz peynir mamüllerini takip etmiyorlar.
Her yıl Aralık ayında, kimi markalardan birtakım beyaz peynir mamüllerini seçiyorlar ve bir yıl boyunca bu eserlerdeki değişimi takip ediyorlar.
Kendilerine ucuz eserlere gittikleri istikametinde yapılan tenkitlerle ilgili olarak; “bunun mantıklı olmadığını zira kendilerinin bir eseri tek bir sefer için ele almadıklarını, o eseri tüm yıl boyunca izlediklerini, değerli olanın bir yıl ortasındaki fiyat değişimini izlemek olduğunu” söylüyorlar.
Getty Images
‘Zincir marketler cironun büyüklüğüne göre belirleniyor’
Kuruma kimi kısımlardan, kimi zincir marketler seçerek onlarla anlaştığı, bu biçimdece fiyatlar üzerinde oynadığı tarafında tenkitler yöneltiliyor.
Yetkililer, işyerlerini kimi kriterlerle belirlediklerini, ciro büyüklüğünün en değerli kriter olduğunu lisana getiriyor.
400 kişilik etkin bir saha grupları olduğunu aktarıp şunları ekliyorlar:
“Fiyatlar ay boyunca, ayın tüm günlerini kapsayacak halde her gün alan çalışması ile derleniyor.
“Aynı firmanın Türkiye’deki farklı şubelerine farklı günlerde gidilerek derlenen fiyatlar, bilgi tabanlarına anlık olarak işleniyor.”
Yetkililer, zerzevat – meyve fiyatları için pazara da gittiklerini belirtiyor.
Aktardıklarına göre zerzevat – meyve mamüllerinde pazarın hissesi yüzde 50’ye yakın.
‘Verilerin yüzde 21’i barkod sisteminden geliyor’
Bilgileri yalnızca alana inip almadıklarını, 2020’den itibaren uyguladıkları bir barkod sistemi de olduğunu ekliyor TÜİK yetkilileri.
Bu marketlerle yapılan muahede kararı hazırlanan yazılım üzerinden kasadan geçen satışların dataları TÜİK’e ulaşıyor.
Kurum, buradan takip ettiği mamüllerin ortalama meblağlarını alıyor.
Bu sistemde son bir yıl ortasında yaklaşık 1 milyar 100 bin data aldıklarını, TÜFE hesaplanırken çekilen eser datalarının yüzde 21’inin bu sistemden geldiğini belirtiyor yetkililer.
Aktardıklarına bakılırsa kurum, teknoloji ve kozmetik marketlerinin de ortalarında bulunduğu öteki marketlerle de bu bahiste anlaşmış durumda. 2022’de yedi sayısını 40’a çıkarmayı hedeflediklerini söylüyorlar.
Ayrıyeten, TÜBİTAK’la ortak olarak 2019’da başladıkları bir proje kapsamında önümüzdeki periyotta internetten de fiyat çekmeye başlayacaklarını ekliyorlar.
Hissedilen enflasyon ile resmi enflasyon niye farklı?
Getty Images
Türkiye’de hem kamuoyu anketleri hem sokak röportajları birebir vakitte toplumsal medya paylaşımları, toplumda resmi enflasyondan farklı bir enflasyon yaşadığını hisseden değerli bir kesim olduğunu ortaya koyuyor.
TÜİK yetkilileri bu durumun niçiniyle ilgili sorumuza şu yanıtı veriyor:
“TÜFE, hayat maliyeti endeksini ölçmüyor. Hayat maliyeti endeksinin gayesi, sabit bir hayat standardını sürdürürken tüketicilerin yaşadığı fiyat değişikliklerini ölçmektir.
“TÜFE, sabit bir mal ve hizmet sepetinin maliyetindeki değişikliği ölçüyor. Ömür maliyeti endeksi ise sabit bir refah seviyesinin maliyetindeki değişikliği ölçer.”
Yetkili, bu durumun dünyada da yaşandığını söyleyip bununla ilgili Avrupa Birliği Merkez Bankası’ndan bir data paylaşmak istiyor:
“Ocak 2005 – Temmuz 2015 periyotları içinde İtalya’da hissedilen enflasyon % 14,1 iken ölçülen enflasyon % 1.9. Tıpkı periyotta İspanya’da hissedilen enflasyon % 14,3 iken ölçülen enflasyon % 2,1.”
ÜFE ile TÜFE içinde niye uzun müddettir makas var?
ÜFE ile TÜFE içinde bulunan ve aylardır kapanmayan makas da kamuoyunda tartışma konusu.
TÜİK yetkilileri bu tenkitlerle ilgili sorumuzu yanıtlarken evvela bu durumun 2021 yılı başından itibaren tüm dünyada yaşandığı belirtip; Almanya, Fransa, İtalya, Japonya ve Rusya’yı örnek gösteriyor.
Yetkililer; iki endeksin yapısının farklı olduğunu ve ÜFE’nin TÜFE’ye hiç bir vakit eş vakitli olarak yansımadığını belirttikten daha sonra hem Türkiye birebir vakitte dünyada ÜFE’nin TÜFE’ye nazaran daha yüksek olmasının; son devirde işyeri güç fiyatlarındaki artış, emtia fiyatlarındaki yükseliş ve pandemiyle birlikte tedarik zincirlerinde yaşanan problemler üzere niçinlere bağlı olduğunu savunuyor.
Otomotivde fiyatlar niye Aralık’ta bir anda arttı?
TÜİK bilgilerine göre Kasım ayında akaryakıtlı arabalarda % 6,4, dizel arabalarda % 12,1 fiyat artışı oldu.
halbuki bu devir kesim temsilcilerine nazaran araçların fazlaca daha fazla zamlandığı bir periyottu.
Aralık ayında ise akaryakıtlı araba fiyatlarında artış % 38,39, dizel arabada ise % 35,49 oranında gerçekleşti.
Kuşku yaratan bu durumla ilgili sorumuz üzerine yetkililer, otomobil fiyatlarını daima tıpkı bayilerden aldıklarını, çip sorunu üzere niçinlerle bir periyot bu bayilerde otomobil satışı olmadığını, lakin yaşadıkları bu durum üzerine metot değiştirdiklerini açıklıyor.
Yetkililerin aktardığına bakılırsa, Aralık ayından itibaren otomobil satışlarında bayilerden alınan bilgi değil Gelir Yönetimi Başkanlığı’nın dataları kullanılmaya başlanmış.
Bu ortada kendilerinin ikinci el otomobil fiyatlarını derlemediklerini de ekliyorlar.
Kira artış oranı: BETAM ile TÜİK sayıları içinde niye uçurum var?
bir daha bir öbür tartışma da kira artış oranlarıyla ilgili.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM), Aralık ayında yaptığı açıklamada Türkiye’de son bir yıllık kira artış oranını % 63,7 olarak hesapladı.
Bu, TÜİK’in hesapladığı kira artış oranının yaklaşık beş katı.
Pekala bilhassa büyükşehirlerde yaşayanlar içinde yaygın bir “Kiralar uçtu” görüşü varken TÜİK’in hesapladığı sayı BETAM’ınkinden niye bu kadar farklı?
TÜİK yetkilileri burada değerli bir sistem farkı olduğunu, BETAM’ın sahibinden.com sitesi üzerinden yeni kiraya çıkan meskenlere bakarak hesaplama yaptığını kendilerinin ise aşikâr konutlar belirleyip o konutlardaki kira değişimini takip ettiklerini söylüyor.
Kurumun sisteminde bu kapsamda 81 vilayetten 4200 adres bulunuyor.
Bu meskenlerin boşalıp bir daha kiraya verilme oranının yaklaşık yüzde beş olduğunu belirtiyorlar.
“Ancak bu formül yeni kiraya verilen konutların ortadaki artışa tesirini yeteri kadar yansıtmış oluyor mu?” sorumuza ise bu hallerinin bir daha memleketler arası standartlarda bir metot olduğu yanıtını veriyorlar.
‘Kalite düzeltme formlarıyla fiyat artışları düşük mü gösteriliyor?’
TÜİK’in son periyotlarda epey sık kalite düzeltmesi yaparak fiyatları düşürdüğü de kamuoyunda lisana getirilen tezler içinde.
Getty Images
Yıl ortasında sepetteki malların model yahut kalitelerinde değişiklik olabiliyor.
bu biçimde bir durumda TÜİK, kalite düzeltmesi isimli süreçle endeks sayısını düşürebiliyor.
Örneğin, TÜİK’in takip ettiği bir araba modelinin fiyatı bir ay ortasında 200 bin TL’den 220 bin TL’ye yükseliyor. Lakin bu sırada diyelim ki araca multimedya ekran üzere yeni özellikler ekleniyor. Eser artık tıpatıp tıpkı eser olmadığı için, TÜİK kalite düzeltmesi yapıp buradaki artışı 20 bin değil de daha düşük hesaplayabiliyor.
Birtakım kesitler TÜİK’in bunu son devirde hayli daha fazla yaptığını, bunun da enflasyonun daha düşük çıkmasına niye olduğunu öne sürüyor.
Kalite düzeltmeye gittikleri durumları şöyleki açıklıyorlar:
“İşyerinin değişmesi, derlenen mamüllerin markalarının değişmesi, detaylı tarif değişikliklerinden kaynaklanan önemli fiyat düşüş ve artışları üzere niçinlerle kalite düzeltme tekniklerine başvuruluyor.”
Kalite düzeltmelerinin TÜFE’ye etkisinin negatif ve olumlu taraflarda olduğunu söylemiş oldukten daha sonra, “Son devirlerde yaşanan enflasyonist süreçten dolayı ikame mal ve hizmetlerin fiyatı eski eserlerden daha yüksek alındığı için kalite düzeltme metodu endekse negatif tarafta tesir ediyor” diyorlar.
Bu prosedüre müracaat sıklığının artmasıyla ilgili olaraksa şu açıklamayı yapıyorlar:
“Pandemi süreci ve yaşanan ekonomik konjonktür niçiniyle işyerlerinin ve işyerlerinden derlenen mamüllerin son periyotlarda ziyadesiyle değişim göstermesi kalite düzeltme formlarının kullanım oranını artmıştır.”
ENAG ile TÜİK’in oranları içinde niye uçurum var?
Enflasyon Araştırma Kümesi’nin (ENAG), her ayın 3’ünde paylaştığı enflasyon oranı ile TÜİK’in enflasyon oranı içindeki fark da son periyotta tartışma yaratıyor.
TÜİK, 2021 yılında TÜFE’yi % 36,08 hesapladı. ENAG ise % 82,81 hesapladığını deklare etti.
TÜİK yetkilileri, EuroStat’ın prensipleri çerçevesinde, her basamaktaki detaylara dikkat ederek endeksi hesapladıklarını, ENAG’ın farklı bir sistem izlediğini belirtiyor.
birebir vakitte ENAG’ın sistemi ve bilgilerine dair şeffaflık olmadığını düşündüklerini söylüyorlar.
Ayrıyeten ENAG’ın kimi hesaplamalarına mana vermediklerini belirtiyorlar.
Bir yetkili bu bahiste şöyleki konuşuyor: “Örneğin 3 Ocak’taki bültenlerinde konut eşyasındaki artış oranı % 1,98 gözüküyor. Lakin tıpkı bültende, alt küme enflasyon oranlarındaki mesken eşyalarına bakarsak % 1,98 sayısının daha yüksek çıkması gerekirdi.”
Bu ortada yetkililer, enflasyon hesaplamaları konusunda kendileriyle benzeri sonuçlara ulaşan kurumlar olduğunu da söylüyor.
Bir yetkili tablolarını da göstererek, “İstanbul Ticaret Odası ve Türk-İş ile epeyce koreleyiz” diyor.
İşsizlik oranı: TÜİK bilgileri ile İŞKUR dataları niye uyuşmuyor?
TÜİK’in deklare ettiğı işsizlik sayılarıyla İŞKUR’un işsizlik sayılarının uyuşmaması da bir daha kamuoyunda diğer bir tartışma konusu.
Örneğin son olarak Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Araştırma Merkezi, “İŞKUR bilgilerine göre kayıtlı işsiz sayısı Kasım 2020 ve Kasım 2021 ortası bir yıllık devirde 3 milyon 4 binden 3 milyon 182 bine yükselerek 178 bin kişi arttı. TÜİK’e nazaran ise son bir yılda dar tarifli işsiz sayısı bu periyotlar ortası 284 bin azaldı” açıklamasını yaptı ve bunun sebebini sorguladı.
Bu durumu sorduğumuz yetkililer, ortadaki farkın hakikat olduğunu belirtiyor ve bunun niçiniyle ilgiliyse “TÜİK’in Hanehalkı İşgücü Araştırması neticelerina dayalı resmi işsizlik dataları ile İŞKUR’un idari kayıtlara dayalı olarak yayımladığı datalar içinde; tarif, kapsam ve referans devri açısından temel farklılıklar mevcut” diyor.
TÜİK’in, ILO tarafınca belirlenen işsizlik tariflerini temel alındığını, bu işsiz tarifinin “son dört hafta ortasında etkin iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve iki hafta ortasında işbaşı yapabilecek durumda olan kişileri” kapsadığını belirtiyorlar.
İŞKUR açısından ise işsiz tarifinin, “çalışma çağında ve gücünde olan, çalışmak isteyen, İŞKUR’a başvurduğunda taban fiyat seviyesinde gelir getirici bir işi olmayan, İŞKUR tarafınca çabucak hemen kendisine iş bulunamayan etkin kayıtlardaki kişileri” kapsadığını söylüyorlar.
Kapsam hususundaysa, TÜİK’in işsiz tarifinde, “referans devrinde çalışmayan, iş arayan ve iş bulma uğraşında olan, iş bulduğu takdirde işbaşı yapabilecek durumda olan, yalnızca İŞKUR değil tüm iş arama kanalları içinden en az birini kullanmış şahıslardan bahsedildiğini” belirtiyorlar.
İŞKUR açısından ise kapsamın “iş bulmak yahut İŞKUR programlarına katılmak için kayıt yaptıran, kayıt yaptırmış bulunmasına karşın iş aramaktan vazgeçen, kayıt yaptıran lakin enformel dalda çalışan ve iş bulduğu takdirde işbaşı yapıp yapmayacağı bilinmeyen kişilerle” ilgili olduğunu aktarıyorlar.
TÜİK yetkilileri son olarak kendilerine yönelik tenkit ve savları önemseyip incelediklerini, lakin tartışmalarda önemli bilgi eksiklikleri olduğunu savunuyor.
4000 kişinin çalıştığı eski bir kurum olarak siyaset dışı olduklarını vurguluyorlar.
Kendilerine inanç konusunda bağlı oldukları milletlerarası standartları işaret ediyorlar.
Datalarının kamuoyuna açık olduğunu, ayrıntılı bilgi isteyenlerin ise internet siteleri yahut bölge müdürlükleri üzerinden kendilerine başvurabileceklerini söylüyorlar.
yatırım tavsiyesi içermez
TÜİK’ten bir küme yetkili, kurumun Ankara’daki genel müdürlüğünde BBC Türkçe’den Mahmut Hamsici’nin sorularını yanıtladı. Yetkililer, tüm çalışmalarında milletlerarası standartlara uygun hareket ettiklerini ve datalarla ilgili şeffaf olduklarını savundu.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yetkilileri, kurumun deklare ettiğı bilgilere dair kamuoyunda yapılan tartışmalarla ilgili olarak BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtladı.
TÜİK’in Ankara’daki genel müdürlüğünde yapılan toplantıda; ortalarında üst seviye yönetici, daire lideri, bölge sorumlusu ve uzmanların bulunduğu yetkililer evvel slaytlarla TÜİK’in çalışmalarını nasıl yürüttüğünü anlattı, daha sonra da sorulara yanıt verdi.
Yetkililer, kurumun tüm çalışmalarının, Avrupa Birliği (AB) üyesi ve aday ülkelerin bağlı olduğu Avrupa İstatistik Ofisi (EuroStat) kriterlerine uygun yürütüldüğünü, EuroStat’ın bununla ilgili bir kontrol sisteminin da olduğunu, bunun dışına çıkmalarının mümkün olamayacağını vurguladı.
Çeşitli kuruluş yahut kümelerle enflasyon ya da kira artışı üzere konularda datalarının farklı çıkmasının, kullanılan metodolojinin farklı olmasıyla ilgili olduğunu, kendilerinin bu alanlarda milletlerarası standartları izlediklerini söylemiş olduler.
Hissedilen enflasyon ve resmi enflasyon içindeki fark ya da Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ile Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) içindeki makas konusunda ise bu durumların birfazlaca ülkede geçerli olduğunu ve bunların kimi somut niçinleri olduğunu belirttiler.
‘Enflasyonu milletlerarası standartlarda hesaplıyoruz. Çok şeffafız’
TÜİK’le ilgili kamuoyunda yapılan tartışmaların başında, enflasyon oranları geliyor.
Yetkililer, çalışma halleri ve bilgileri konusunda “Çok şeffafız” diyor.
Bu açıdan EuroStat’a dikkat çekiyorlar.
EuroStat, Avrupa Komitesi bünyesinde yer alan bir kurum.
Türkiye de Eurostat sisteminin bir modülü.
‘TÜİK, AB normaları ile yüksek oranda uyumlu’
İstatistik alanında Milletlerarası Para Fonu (IMF) ve Birleşmiş Milletler Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) ile de uyumlulukları bulunduğunu fakat EuroStat’ın yaptırım gücü olduğunu, kuruma daima rapor verdiklerini ve EuroStat’ın unsurlarına uymadıkları takdirde her şeydilk evvel EuroStat’ın bunu kabul etmeyeceğini söylüyorlar.
Kendi bilgilerinin, EuroStat’ın internet sitesinde de yayımlandığını aktarıyorlar.
EuroStat tarafınca her yıl yayımlanan kıymetlendirme raporlarında TÜİK istatistiklerinin AB normları ile yüksek oranda uyumlu olunduğunun açıklandığini, bunun bir üst evresinin ise tam uyumluluk olduğunu aktarıyorlar.
Getty Images
‘Sepetimizde pinpon topu yok’
Bunların her birinin tarifinin yapılmış olduğunu, mesela yumurta fiyatını hesaplarken bir adet orta uzunluk klasik çiftlik yumurtasını ele aldıklarını söylüyorlar.
Bu sepet, her yılın Aralık ayında güncelleniyor.
Örneğin domatesin yıllardır sepette olduğunu lakin kasetçaların harcamalarda bir yükünün kalmaması niçiniyle listeden yıllar evvel çıktığını aktarıyorlar.
Bu sepetler ortasında takip edilen toplam eser sayısı ise 901.
Kimi muhalefet milletvekili tarafınca da lisana getirilen, sepet ortasında pinpon topu olduğu savına ise tepkililer.
Bir yetkili bunun 1990’larda yaşanan bir durum olduğunu, 2005’ten beri sepetlerinde pinpon topu olmadığını söylüyor.
‘Aynı eseri bir yıl boyunca takip’
Yetkililerin aktardığına göre, EuroStat’ın Harmonize TÜFE isimli prensipleri doğrultusunda bütün bir yıl boyunca birebir mal ve hizmetlerin fiyat değişiminin takip edilmesi gerekiyor.
Örneğin beyaz peynirdeki değişim için bütün markaların beyaz peynir mamüllerini takip etmiyorlar.
Her yıl Aralık ayında, kimi markalardan birtakım beyaz peynir mamüllerini seçiyorlar ve bir yıl boyunca bu eserlerdeki değişimi takip ediyorlar.
Kendilerine ucuz eserlere gittikleri istikametinde yapılan tenkitlerle ilgili olarak; “bunun mantıklı olmadığını zira kendilerinin bir eseri tek bir sefer için ele almadıklarını, o eseri tüm yıl boyunca izlediklerini, değerli olanın bir yıl ortasındaki fiyat değişimini izlemek olduğunu” söylüyorlar.
Getty Images
‘Zincir marketler cironun büyüklüğüne göre belirleniyor’
Kuruma kimi kısımlardan, kimi zincir marketler seçerek onlarla anlaştığı, bu biçimdece fiyatlar üzerinde oynadığı tarafında tenkitler yöneltiliyor.
Yetkililer, işyerlerini kimi kriterlerle belirlediklerini, ciro büyüklüğünün en değerli kriter olduğunu lisana getiriyor.
400 kişilik etkin bir saha grupları olduğunu aktarıp şunları ekliyorlar:
“Fiyatlar ay boyunca, ayın tüm günlerini kapsayacak halde her gün alan çalışması ile derleniyor.
“Aynı firmanın Türkiye’deki farklı şubelerine farklı günlerde gidilerek derlenen fiyatlar, bilgi tabanlarına anlık olarak işleniyor.”
Yetkililer, zerzevat – meyve fiyatları için pazara da gittiklerini belirtiyor.
Aktardıklarına göre zerzevat – meyve mamüllerinde pazarın hissesi yüzde 50’ye yakın.
‘Verilerin yüzde 21’i barkod sisteminden geliyor’
Bilgileri yalnızca alana inip almadıklarını, 2020’den itibaren uyguladıkları bir barkod sistemi de olduğunu ekliyor TÜİK yetkilileri.
Bu marketlerle yapılan muahede kararı hazırlanan yazılım üzerinden kasadan geçen satışların dataları TÜİK’e ulaşıyor.
Kurum, buradan takip ettiği mamüllerin ortalama meblağlarını alıyor.
Bu sistemde son bir yıl ortasında yaklaşık 1 milyar 100 bin data aldıklarını, TÜFE hesaplanırken çekilen eser datalarının yüzde 21’inin bu sistemden geldiğini belirtiyor yetkililer.
Aktardıklarına bakılırsa kurum, teknoloji ve kozmetik marketlerinin de ortalarında bulunduğu öteki marketlerle de bu bahiste anlaşmış durumda. 2022’de yedi sayısını 40’a çıkarmayı hedeflediklerini söylüyorlar.
Ayrıyeten, TÜBİTAK’la ortak olarak 2019’da başladıkları bir proje kapsamında önümüzdeki periyotta internetten de fiyat çekmeye başlayacaklarını ekliyorlar.
Hissedilen enflasyon ile resmi enflasyon niye farklı?
Getty Images
Türkiye’de hem kamuoyu anketleri hem sokak röportajları birebir vakitte toplumsal medya paylaşımları, toplumda resmi enflasyondan farklı bir enflasyon yaşadığını hisseden değerli bir kesim olduğunu ortaya koyuyor.
TÜİK yetkilileri bu durumun niçiniyle ilgili sorumuza şu yanıtı veriyor:
“TÜFE, hayat maliyeti endeksini ölçmüyor. Hayat maliyeti endeksinin gayesi, sabit bir hayat standardını sürdürürken tüketicilerin yaşadığı fiyat değişikliklerini ölçmektir.
“TÜFE, sabit bir mal ve hizmet sepetinin maliyetindeki değişikliği ölçüyor. Ömür maliyeti endeksi ise sabit bir refah seviyesinin maliyetindeki değişikliği ölçer.”
Yetkili, bu durumun dünyada da yaşandığını söyleyip bununla ilgili Avrupa Birliği Merkez Bankası’ndan bir data paylaşmak istiyor:
“Ocak 2005 – Temmuz 2015 periyotları içinde İtalya’da hissedilen enflasyon % 14,1 iken ölçülen enflasyon % 1.9. Tıpkı periyotta İspanya’da hissedilen enflasyon % 14,3 iken ölçülen enflasyon % 2,1.”
ÜFE ile TÜFE içinde niye uzun müddettir makas var?
ÜFE ile TÜFE içinde bulunan ve aylardır kapanmayan makas da kamuoyunda tartışma konusu.
TÜİK yetkilileri bu tenkitlerle ilgili sorumuzu yanıtlarken evvela bu durumun 2021 yılı başından itibaren tüm dünyada yaşandığı belirtip; Almanya, Fransa, İtalya, Japonya ve Rusya’yı örnek gösteriyor.
Yetkililer; iki endeksin yapısının farklı olduğunu ve ÜFE’nin TÜFE’ye hiç bir vakit eş vakitli olarak yansımadığını belirttikten daha sonra hem Türkiye birebir vakitte dünyada ÜFE’nin TÜFE’ye nazaran daha yüksek olmasının; son devirde işyeri güç fiyatlarındaki artış, emtia fiyatlarındaki yükseliş ve pandemiyle birlikte tedarik zincirlerinde yaşanan problemler üzere niçinlere bağlı olduğunu savunuyor.
Otomotivde fiyatlar niye Aralık’ta bir anda arttı?
TÜİK bilgilerine göre Kasım ayında akaryakıtlı arabalarda % 6,4, dizel arabalarda % 12,1 fiyat artışı oldu.
halbuki bu devir kesim temsilcilerine nazaran araçların fazlaca daha fazla zamlandığı bir periyottu.
Aralık ayında ise akaryakıtlı araba fiyatlarında artış % 38,39, dizel arabada ise % 35,49 oranında gerçekleşti.
Kuşku yaratan bu durumla ilgili sorumuz üzerine yetkililer, otomobil fiyatlarını daima tıpkı bayilerden aldıklarını, çip sorunu üzere niçinlerle bir periyot bu bayilerde otomobil satışı olmadığını, lakin yaşadıkları bu durum üzerine metot değiştirdiklerini açıklıyor.
Yetkililerin aktardığına bakılırsa, Aralık ayından itibaren otomobil satışlarında bayilerden alınan bilgi değil Gelir Yönetimi Başkanlığı’nın dataları kullanılmaya başlanmış.
Bu ortada kendilerinin ikinci el otomobil fiyatlarını derlemediklerini de ekliyorlar.
Kira artış oranı: BETAM ile TÜİK sayıları içinde niye uçurum var?
bir daha bir öbür tartışma da kira artış oranlarıyla ilgili.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM), Aralık ayında yaptığı açıklamada Türkiye’de son bir yıllık kira artış oranını % 63,7 olarak hesapladı.
Bu, TÜİK’in hesapladığı kira artış oranının yaklaşık beş katı.
Pekala bilhassa büyükşehirlerde yaşayanlar içinde yaygın bir “Kiralar uçtu” görüşü varken TÜİK’in hesapladığı sayı BETAM’ınkinden niye bu kadar farklı?
TÜİK yetkilileri burada değerli bir sistem farkı olduğunu, BETAM’ın sahibinden.com sitesi üzerinden yeni kiraya çıkan meskenlere bakarak hesaplama yaptığını kendilerinin ise aşikâr konutlar belirleyip o konutlardaki kira değişimini takip ettiklerini söylüyor.
Kurumun sisteminde bu kapsamda 81 vilayetten 4200 adres bulunuyor.
Bu meskenlerin boşalıp bir daha kiraya verilme oranının yaklaşık yüzde beş olduğunu belirtiyorlar.
“Ancak bu formül yeni kiraya verilen konutların ortadaki artışa tesirini yeteri kadar yansıtmış oluyor mu?” sorumuza ise bu hallerinin bir daha memleketler arası standartlarda bir metot olduğu yanıtını veriyorlar.
‘Kalite düzeltme formlarıyla fiyat artışları düşük mü gösteriliyor?’
TÜİK’in son periyotlarda epey sık kalite düzeltmesi yaparak fiyatları düşürdüğü de kamuoyunda lisana getirilen tezler içinde.
Getty Images
Yıl ortasında sepetteki malların model yahut kalitelerinde değişiklik olabiliyor.
bu biçimde bir durumda TÜİK, kalite düzeltmesi isimli süreçle endeks sayısını düşürebiliyor.
Örneğin, TÜİK’in takip ettiği bir araba modelinin fiyatı bir ay ortasında 200 bin TL’den 220 bin TL’ye yükseliyor. Lakin bu sırada diyelim ki araca multimedya ekran üzere yeni özellikler ekleniyor. Eser artık tıpatıp tıpkı eser olmadığı için, TÜİK kalite düzeltmesi yapıp buradaki artışı 20 bin değil de daha düşük hesaplayabiliyor.
Birtakım kesitler TÜİK’in bunu son devirde hayli daha fazla yaptığını, bunun da enflasyonun daha düşük çıkmasına niye olduğunu öne sürüyor.
Kalite düzeltmeye gittikleri durumları şöyleki açıklıyorlar:
“İşyerinin değişmesi, derlenen mamüllerin markalarının değişmesi, detaylı tarif değişikliklerinden kaynaklanan önemli fiyat düşüş ve artışları üzere niçinlerle kalite düzeltme tekniklerine başvuruluyor.”
Kalite düzeltmelerinin TÜFE’ye etkisinin negatif ve olumlu taraflarda olduğunu söylemiş oldukten daha sonra, “Son devirlerde yaşanan enflasyonist süreçten dolayı ikame mal ve hizmetlerin fiyatı eski eserlerden daha yüksek alındığı için kalite düzeltme metodu endekse negatif tarafta tesir ediyor” diyorlar.
Bu prosedüre müracaat sıklığının artmasıyla ilgili olaraksa şu açıklamayı yapıyorlar:
“Pandemi süreci ve yaşanan ekonomik konjonktür niçiniyle işyerlerinin ve işyerlerinden derlenen mamüllerin son periyotlarda ziyadesiyle değişim göstermesi kalite düzeltme formlarının kullanım oranını artmıştır.”
ENAG ile TÜİK’in oranları içinde niye uçurum var?
Enflasyon Araştırma Kümesi’nin (ENAG), her ayın 3’ünde paylaştığı enflasyon oranı ile TÜİK’in enflasyon oranı içindeki fark da son periyotta tartışma yaratıyor.
TÜİK, 2021 yılında TÜFE’yi % 36,08 hesapladı. ENAG ise % 82,81 hesapladığını deklare etti.
TÜİK yetkilileri, EuroStat’ın prensipleri çerçevesinde, her basamaktaki detaylara dikkat ederek endeksi hesapladıklarını, ENAG’ın farklı bir sistem izlediğini belirtiyor.
birebir vakitte ENAG’ın sistemi ve bilgilerine dair şeffaflık olmadığını düşündüklerini söylüyorlar.
Ayrıyeten ENAG’ın kimi hesaplamalarına mana vermediklerini belirtiyorlar.
Bir yetkili bu bahiste şöyleki konuşuyor: “Örneğin 3 Ocak’taki bültenlerinde konut eşyasındaki artış oranı % 1,98 gözüküyor. Lakin tıpkı bültende, alt küme enflasyon oranlarındaki mesken eşyalarına bakarsak % 1,98 sayısının daha yüksek çıkması gerekirdi.”
Bu ortada yetkililer, enflasyon hesaplamaları konusunda kendileriyle benzeri sonuçlara ulaşan kurumlar olduğunu da söylüyor.
Bir yetkili tablolarını da göstererek, “İstanbul Ticaret Odası ve Türk-İş ile epeyce koreleyiz” diyor.
İşsizlik oranı: TÜİK bilgileri ile İŞKUR dataları niye uyuşmuyor?
TÜİK’in deklare ettiğı işsizlik sayılarıyla İŞKUR’un işsizlik sayılarının uyuşmaması da bir daha kamuoyunda diğer bir tartışma konusu.
Örneğin son olarak Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Araştırma Merkezi, “İŞKUR bilgilerine göre kayıtlı işsiz sayısı Kasım 2020 ve Kasım 2021 ortası bir yıllık devirde 3 milyon 4 binden 3 milyon 182 bine yükselerek 178 bin kişi arttı. TÜİK’e nazaran ise son bir yılda dar tarifli işsiz sayısı bu periyotlar ortası 284 bin azaldı” açıklamasını yaptı ve bunun sebebini sorguladı.
Bu durumu sorduğumuz yetkililer, ortadaki farkın hakikat olduğunu belirtiyor ve bunun niçiniyle ilgiliyse “TÜİK’in Hanehalkı İşgücü Araştırması neticelerina dayalı resmi işsizlik dataları ile İŞKUR’un idari kayıtlara dayalı olarak yayımladığı datalar içinde; tarif, kapsam ve referans devri açısından temel farklılıklar mevcut” diyor.
TÜİK’in, ILO tarafınca belirlenen işsizlik tariflerini temel alındığını, bu işsiz tarifinin “son dört hafta ortasında etkin iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve iki hafta ortasında işbaşı yapabilecek durumda olan kişileri” kapsadığını belirtiyorlar.
İŞKUR açısından ise işsiz tarifinin, “çalışma çağında ve gücünde olan, çalışmak isteyen, İŞKUR’a başvurduğunda taban fiyat seviyesinde gelir getirici bir işi olmayan, İŞKUR tarafınca çabucak hemen kendisine iş bulunamayan etkin kayıtlardaki kişileri” kapsadığını söylüyorlar.
Kapsam hususundaysa, TÜİK’in işsiz tarifinde, “referans devrinde çalışmayan, iş arayan ve iş bulma uğraşında olan, iş bulduğu takdirde işbaşı yapabilecek durumda olan, yalnızca İŞKUR değil tüm iş arama kanalları içinden en az birini kullanmış şahıslardan bahsedildiğini” belirtiyorlar.
İŞKUR açısından ise kapsamın “iş bulmak yahut İŞKUR programlarına katılmak için kayıt yaptıran, kayıt yaptırmış bulunmasına karşın iş aramaktan vazgeçen, kayıt yaptıran lakin enformel dalda çalışan ve iş bulduğu takdirde işbaşı yapıp yapmayacağı bilinmeyen kişilerle” ilgili olduğunu aktarıyorlar.
TÜİK yetkilileri son olarak kendilerine yönelik tenkit ve savları önemseyip incelediklerini, lakin tartışmalarda önemli bilgi eksiklikleri olduğunu savunuyor.
4000 kişinin çalıştığı eski bir kurum olarak siyaset dışı olduklarını vurguluyorlar.
Kendilerine inanç konusunda bağlı oldukları milletlerarası standartları işaret ediyorlar.
Datalarının kamuoyuna açık olduğunu, ayrıntılı bilgi isteyenlerin ise internet siteleri yahut bölge müdürlükleri üzerinden kendilerine başvurabileceklerini söylüyorlar.
yatırım tavsiyesi içermez