Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafınca açıklanan dövize endeksli mevduattan iş dünyası da nasibini aldı. nin akabinde çatısı altında 30 federasyon ve 284 dernek üzerinden 50 bini aşkın şirketi barındıran Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu’nun (TÜRKONFED) Lideri Orhan Turan’ın açıklamaları da yeni iktisat modelinin iş dünyasındaki etkilini ortaya koydu.
Dünya gazetesinden Yener Karadeniz’in haberine bakılırsa, Turan, finansmanın yanı sıra finansmana erişim maliyetlerinin son periyotta ekonomiyi kilitlediğini söylemiş oldu. “Reel bölüme oksijen sağlamak için atılan adımlar nefesimiz daraltıyor” diyen Turan, “Geçici pansuman niteliğinde kısa vadeli tahliller o an için nefes alınmasını sağlayabilir fakat amaç orta ve uzun vadede kalıcı tedaviler ile hastalığı bitirmekten geçiyor” halinde konuştu.
“FİNANSMAN KANALI KOBİ’LER İÇİN KAPANDI”
Türkiye’deki işletmelerin yüzde 99,8’inin KOBİ’lerden oluştuğunu ve 7 bin büyük işletmeye karşı 3 milyon 200 bin KOBİ’nin bulunduğuna dikkat çeken Turan, kredi maliyetlerindeki artış ve kur tesiriyle finansman kanalının KOBİ’ler için kapandığını vurguladı. TL’nin çok paha kaybı, döviz kurunda yaşanan oynaklık ve ham unsur fiyatlarındaki fahiş artışın işletme sermayesi gereksinimini artırdığını anlatan Turan, “İşletme sermayesi gereksinimi, son bir yılda dört kata yakın artan bölümlerimiz var. Evvelden yatırım için finansmana gereksinim duyulurdu. Artık hayatta kalmak için muhtaçlık duyuyoruz. Bilhassa dokumacılık, besin üzere hammadde ithalatı ile ihracatı yapan dallarda bu durum daha fazla yaşanıyor. Zira firmalarımız TL’deki paha kaybı ile bir arada hammadde meblağlarından epey daha fazla etkileniyor. Bu durum sürdürülemez bir noktaya gelmiştir. Finansmana erişim ve ödeme sıkıntıları artacaktır. Bu sürecin zincirleme bir tepkiyle üretimin durması ile kapanmalara ve ötürüsıyla istihdama olumsuz tesiri kaçınılmazdır. Kur farkı ve finansman masraflarının tamamı bilançolarda masraf olarak görünmeli. Devlet gerekse de finansa bölümü tarafında finansmana erişim kanallarının bir an evvel açılması gerekiyor. Finansa erişimin birinci kuralı ülkemizdeki finans kaynaklarının bollaşması ve bunu teşvik edecek ortamın oluşturulmasıdır. Merkez Bankası bir yandan Türk Lirası’nın kıymetini korurken öbür yandan birikimlerin artması için gerekli olan iktisat biliminin gerektirdiği önlemler almalıdır” diye konuştu.
“DEMOKRATİK ISLAHATLARI GERÇEKLEŞTİRMİŞ BİR MODELE GEREKSİNİMİMİZ VAR”
Orhan Turan, bu sıkıntılara yol açan sürece ait de değerlendirmelerde bulundu. Türkiye’nin son 2-3 yıldır kur-enflasyon döviz sarmalında yaşadığını ve salgınla birlikte yapısal hale gelen bu problemleri çözmeye çalıştığına dikkat çeken Turan, bunun artık kronik hale geldiğini vurguladı. Bu noktada farklı arayışlara girildiğini belirten Turan, “Denenen metotlarla bugün geldiğimiz süreci daima bir arada yaşadık. Hepimizin ortak emeli ülkemizin refah seviyesini artırmak, çalışanlarımızı ve üretim gücümüzü korumak, daha nitelikli ve katma pahalı yüksek teknoloji ihracatı ile dünya iktisadından son 40 yıldır aldığımız hissesi yüzde 1’lerin üzerine taşımak. Ekonomimizin süreksiz pansuman niteliğinde kısa vadeli tahlilleri o an için nefes alınmasını sağlayabilir fakat gaye orta ve uzun vadede kalıcı tedaviler ile hastalığı bitirmekten geçiyor. Bunun yolu da yapısal ıslahat gündemine kapsayıcı, şeff af bir idare usulüyle dönmekten geçiyor. İktisatta itimat ve istikrar da bu kapsayıcılık, katılımcılık, şeff afl ık, hesap verebilirlik ve liyakata dayalı bir anlayışı tesis etmekten geçiyor. Üretim iktisadı temelli, hukukun üstünlüğünü tesis etmiş, demokratik ıslahatları gerçekleştirmiş bir modele gereksinimimiz var”
“YÜKSEK KUR-FAİZ-ENFLASYON SARMALINDA ÜRETİM İKTİSADINA DEVAM ETMEK ZOR”
Türkiye iktisadının kalbinin sanayi olduğuna dikkat çeken Lider Turan, katma kıymet, verimlilik ve ihracatın neredeyse tamamının sanayi kaynaklı olduğunu aktardı. Turan, “Sanayicilerimiz hammadde, yatırım, kredi ve çalışan emeği üzere süreçleri, makul maliyetler ile bir ortaya getirerek üretim gerçekleştiriyor. Bu karmaşık sürecin sağlıklı işleyişi ve katma bedel yaratması için bir tek koşul var: O da öngörülebilirlik” dedi. Öngörülemeyen ortamlarda ise üretim iktisadının durduğunu belirten Turan, şu biçimde devam etti: “Ücretler, girdi ve çıktı fiyatları ve kredi faizlerindeki belirsizlikler endüstricinin hakikat karar almasını maniler. bu biçimde ortamlar sanayiciyi üretim kapasitesini yönetemez, yatırım yapamaz hale gelir. Bilhassa yüksek kur-faiz-enflasyon sarmalındayken üretim iktisadına devam etmemiz son derece sıkıntı.”
“120 GÜN VADELER PEŞİNE DÖNDÜ”
Orhan Turan, bu noktada iktisattaki mal ve hizmet alışverişlerinin temel öğesi olan kuru örnek göstererek, 7,5 TL’den 18 TL’ye yükselen, bir gecede 11 TL’nin altına inen ve iki haftada bir daha 14 TL düzeylerine çıkan kur oynaklığının, öngörü yapmayı zorlaştırdığını belirtti. Bunun ticarette fiyat oluşumunu engellediğini anlatan Turan, “Bazı günler iktisat kilitleniyor, fiyat verilemiyor, sipariş alınamıyor. Evvelden tahminen 120 gün vadeyle satan bugün peşine dönmeye çalışıyor. Tüm bunlar üretimi, iç piyasadaki alışverişi ve dış ticareti durma noktasına getirdi. Mali bölümdeki süreçler beklemeye geçti” diye konuştu.
“YÜZDE 100 İHRACAT YAPAN FİRMALAR BİLE MUTSUZ”
Orhan Turan, kurun ihracata tesirini ise şöyleki kıymetlendirdi: “Kurdaki artışın orta malı ithalatı ve güç fiyatları kanalıyla ihracattaki rekabet seviyesini, yatırımları ve istihdamı olumsuz etkilemesinin yanı sıra gelir dağılımında da giderek daha fazla bozma yaratma riski bulunuyor. Son devirde Anadolu’nun dört bir yanında üyemiz olan iş insanları ve bölge iş insanları ile bir ortaya geliyorum. 30 federasyon liderimizin yanı sıra YDK ve YK toplantılarında iş dünyasının haklı isyanını görüyorum. Yüzde 100 ihracat yapan firmalar bile mutsuz. Zira Türkiye 100 dolarlık ihracat için 70 dolarlık ithalat yapmak zorunda. Biz ithalata bağlı bir ülkeyiz. özetlemek gerekirsesı uygulandığı söylenen ekonomik modele dair ve ülkenin gidişatı ile ilgili önemli bir karamsar tablo kelam konusu. Bu durum şimdi tüm dalları olumsuz ilgilendiriyor. Demir- çelik, kimya, dokuma, kağıt. İş dünyası ne yapacağını bilmiyor. aslına bakarsan pandemiden dolayı tedarik zincirinde, ham hususa erişimde sorun var. Bir de buna bizim içeride yaşadığımız türbülanslar eklenince iş dünyası giderek daha fazla zorlanıyor. İş dünyası önünü goremezse nasıl üretim yapar, istihdam sağlar?”
“FAİZ İNDİİMİ FİNANSAL ŞARTLARA YANSIMIYOR”
Faizlere ait, “Yüksek faiz ortamı yatırım iştahını kapatıp, sanayicilerin finansman gereksinimlerini zorlayan kaideler yaratıyor. Bu bir gerçek” diyen Turan, lakin eylül ayından itibaren alınan faiz indirimi kararları sonucunda kurun yıllık bazda yüzde 120 arttığını, müdahale daha sonrası ise bu oranın yüzde 60’a gerilediğini söylemiş oldu. Gelişmekte olan ülkelerin yüksek enflasyon riskine karşı faiz oranlarını yükselterek aksiyon aldığına dikkat çeken Turan, Türkiye’de ise bunun karşıtı siyaset izlendiğini belirtti. Turan, şu biçimde konuştu: “Politika faizimiz yüzde 14 lakin özel bankalar yüzde 30-35 civarında faiz uyguluyor. Şirketlerin kredi limitleri yetmiyor. Borçlanma maliyetleri düşmüyor. Faiz indirimi finansal şartlara da yansımıyor. Örneğin bir sene evvel yüzde 7,5 ile borçlanıyorduk, artık yüzde 30- 35’le borçlanıyoruz. Kamu bankalarındaki oranlar yüzde 15-17 içinde seyretse de onlar da kredi verme konusunda limitli ve iştahsız davranmakta. Gelecek sene kaça borçlanacağımızı iş dünyası olarak öngoremiyoruz. Siyaset faizi düşüyor ancak kredi faizi, hazinenin borçlanma faizi ve 2-5-10 yıllık tahvil faizleri yükseliyor. Biz aslında faizi indirmedik, faiz aslına bakarsanız artmış oldu.”
“MERKEZ BANKASI KARARLARI SİYASİ TEMELLİ”
Orhan Turan, Merkez Bankası’nın kararlarının siyasi temelle alındığına dair yüksek bir algı oluştuğuna dikkat çekerek, bunun başta ülke risk primi olmak üzere bir epeyce olumsuz sonuçlara yol açtığını söylemiş oldu. Turan, yaşanan sürecin belirsizlik ortamında yerli ve yabancının yatırım iştahını etkileyeceğini tabir ederek, “Bu ortamda bankaların yatırım kredisi verip veremeyecekleri bile soru işareti. Zira itimadı kaybettiğinizde riskinizi artırırsınız. Faizleri düşürseniz de geçmişte olumlu sonuçlar alamadığımız yolları bir daha denemenin bir yararı olmaz. O niçinle faizi ya da enflasyonu indirmekten epey riski düşürmeye odaklanmalıyız” dedi. Tüm dünyada artan enflasyon oranlarına dikkat çeken Turan, global enflasyonist baskıların giderek arttığı bir periyottan geçildiğini aktardı. Turan, şu biçimde konuştu: “Reel kur, tarihi düşük düzeylerde seyrediyor. Ülkemizin dünya iktisadından aldığı hisse 40 yıl öncesine geri döndü. Dünya iktisadından aldığımız hisse 40 yıl evvelki üzere binde 85. Hatta son 300 yıla bakarsak Türkiye’nin dünya iktisadından aldığı hisse 0,85 ila 1,1 içinde gidip geliyor. Bu da bizim riskimizi artırıyor. 2022 yılında enflasyonla çabanın odak olarak belirlenmesi ve topyekûn bir çabanın enflasyon cephesinde verilmesi yerinde olacaktır.”
“YATIRIMCILAR İNANÇ DUYDUKLARI ÜLKELERE SERMAYE AKIŞI SAĞLIYOR”
TÜRKONFED Lideri Orhan Turan, son periyot uygulanan iktisat siyasetinin hem büyük bir belirsizlik yarattığını tıpkı vakitte hedefl enenin tam karşıtı sonuçlarla karşılaşıldığını söylemiş oldu. Turan: “Üretim iktisadı kilitleniyor… Özgür piyasa takımlarının kuralları çerçevesinde üretim iktisadını kilitleyen kanallar akılcı ve bilimsel usullerle aşılmasıdır. İktisadın aktörleriyle istişare edilmeden, bilimsel olarak kanıtlanmış prensipler dikkate alınmadan siyaset tasarımı yapılmamalı… Hür piyasa kurallarının haricinde atılan adımlar süreksiz olarak kısa vadeli sonuçlar üretirken, orta ve uzun vadede epey önemli yapısal meseleler ortaya çıkarıyor. Bu niçinle süreksiz tahliller yerine kalıcı ıslahatlarla güçlendirilmiş bir iktisat siyasetine muhtaçlığımız var. Ekonomik ve toplumsal refahı sağlamanın yolu, her şeydilk evvel itimadı ve istikrarı artırırken, ülke risk primini düşürmekten geçiyor. Bilhassa faiz indirimi kararlarının akabinde ülke risk primimizin 600 puanı aştığı bir ortamda iş dünyasının yatırım iştahı ile birlikte milletlerarası yatırımcıların duyduğu inanç de giderek azaldı. Zira günümüzde ekonomiler itimat ve istikrar üstüne inşa ediliyor, kalkınma için ekonomik faaliyetler tek başına kâfi görünmüyor. Yatırımcılar inanç duydukları ülkelere hakikat sermaye akışını sağlıyor” diye konuştu.
TÜRKONFED’DEN FİNANSMAN KANALINI AÇACAK 3 TEKLİF
TÜRKONFED Lideri Orhan Turan, finansmana erişim kanallarının açılması ile takviye düzeneklerinin oluşturulmasına yönelik tekliflerde de bulundu. Turan bu teklifleri şu biçimde sıraladı:
1- BANKALAR KREDİ FAİZLERİNİ DÜŞÜRMELİ, KATI KURALLARDAN VAZGEÇMELİ:
Tüm bankalar kredi kullanmasında katı kurallar uyguluyor. Kimi bankalar, sırf kendi bankalarında hesabı olan tedarikçilere ödeme yapılması şartını öne sürüyor, bankadan bankaya transfere yahut öteki bankadaki kredinin kapatılmasına müsaade vermiyor. Firmalarımızın kapanmaması, istihdam ve iş gücü piyasasının daha fazla bozulmaması için firmalarımızın işletme sermayesi, bankacılık sistemi tarafınca desteklenmeli. Bu süreçte bankalar firmalara ayırdıkları kredi limitlerini artırırken, talep edilen kredi faizlerini de indirmelidir.
2- KGF TAKVİYELİ SİSTEMLER DEVREYE ALINMALIDIR:
Bilhassa yatırım ve ihracat odaklı şirketlerde KGF’nin bir daha, daha ucuz maliyetli kredi kanalını açmasına yönelik epey büyük bir beklenti oluştu. Bu kapsamda TÜRKONFED olarak, 2021 yılı Ağustos ayında açıklanan KGF takviyeli düzeneklerin bir an evvel hayata geçirilmesini önemsiyoruz.
3 – EXİMBANK DİREKT TEMİNAT MEKTUPSUZ İHRACAT DAYANAĞINA GEÇMELİ:
Eximbank’ın verdiği kredilerin bankalardan teminat mektubu alınarak ve fakat firmaların ticari banka limitlerinden harcanmak suretiyle erişilebilmesinin yanı sıra banka kredileri ile yarışacak seviyeye gelmesi de ihracatçı firmalarımızı sıkıntı durumda bırakıyor. İhracatı desteklemek için Eximbank kredilerinin uygun şartlarda verilmesi sağlanmalı. Eximbank’ın direkt teminat mektupsuz ihracat takviyesine geçmesi de yararlı olur. Şayet bu tedbirleri alabilirsek 2022 yılında işletme sermayesi muhtaçlığı giderilir, gerçek bölümün finansmana erişim kanalları açılır. Aksi durum üretim, yatırım ve istihdamı durma noktasına götürecek bir surece yol açabilir.
“İŞLEYEN MAKİNELER DURMA NOKTASINA GELEBİLİR”
Emtia, ham husus, güç ve lojistik fiyatlarında inanılmaz artışların yaşandığını anlatan Orhan Turan, bilhassa tedarik zincirindeki problemlerin, ham unsur ve üretim maliyetlerini kıymetli oranda artırdığına dikkat çekti. Öte yandan lojistik maliyetlerinin de arttığını belirten Turan, “Çünkü dal, mevcut talebi karşılamaya yetmiyor. Bu sorunu çözemezsek lojistik maliyetleri giderek daha fazla artacak. Tüm bunları üretim ve yatırım iştahının kapanacağı, ihracat kaybının yaşanacağı, rekabet gücümüzün azalacağı bir müddetcin başlangıcı olarak görüyorum. Doğal gaza bir yılda yüzde 240 artırım geldi. Bilhassa ağır güç tüketen ve ithal ham unsur oranı yüksek olan kesimlerin maliyetleri giderek artıyor. ötürüsıyla alınan kararlar gözden geçirilmezse, iktisat biliminin gerekliliklerine uygun piyasa idaresi anlayışı benimsenmezse işleyen makinelerimiz de durma noktasına gelebilir. Biz üretip, istihdam yapıp, yatırım yapmak, katma kıymet yaratmak istiyoruz. Türkiye’nin ihracatla büyümesi gerektiğini her platformda söylüyoruz. Fakat ihracat yaparken de katma bedelli, markalı ihracata odaklanmalıyız. Bunun için nitelikli insan kaynağı ve teknoloji kullanmalıyız. Ölçüsü artırıyoruz fakat katma paha olarak artış sağlayamıyoruz” sözlerini kullandı.
“TÜM BÖLÜMLER İÇİN FİYAT İSTİKRARI SAĞLAMAK DURUMUNDAYIZ”
Orhan Turan, güçte yaşanan fiyat artışlarının, işletmelerin maliyetlerini önemli ölçüde yükselttiğini söylemiş oldu. Doğal gaz fiyat artışları konusunda teminat mektubu yetiştiremediğine yönelik üyelerinden geri bildirimler aldıklarını belirten Turan, “Orta ölçekli bir sanayiciden 20 milyon TL’lik teminat mektubu isteniyor. Dağıtım firmaları farklı talepler ile geliyor. Bir yılda yüzde 400’ün üzerinde sanayi doğalgazına tüketim ölçülerine nazaran fiyat artışı geldi. Bu durumun sürdürülebilirliği sanayicilerimiz açısından artık taşınamayacak bir noktaya gelmiştir. Üstelik güç fiyatlarındaki artış devam edecek üzere görünüyor. Doğal global konjonktürde değişiklik olursa meblağların düşmesi de mümkün lakin göstergeler şimdilik bir düşüşe işaret etmiyor. Bu niçinle evvela işletmelerimizin üstündeki güç maliyeti baskısının azaltılması gerekiyor. Üstelik bu durumun satış fiyatlarına ve buna bağlı olarak enflasyona olumsuz tesiri de kaçınılmaz görünüyor. Ülke olarak ithalatçı pozisyonumuzun şuurundayız. ötürüsıyla Türk Lirası’nda tüketici, üretici, yatırımcı, ihracatçı, ithalatçı üzere tüm bölümler için fiyat istikrarı sağlamak durumundayız” formunda konuştu.
“BELİRSİZLİK SÜRERSE KÜÇÜLMELER OLACAK, İŞSİZLİK ARTACAK”
Bu belirsizlik devam ederse bilhassa yurtiçine çalışan şirketlerde doğal olarak küçülmeler yaşanacağını vurgulayan Orhan Turan, “Biz TÜRKONFED olarak 2011 yılından beri ‘Önce küçüğü düşün’ diyoruz. Biz KOBİ’lerin Avrupa’da da temsil eden bir sivil toplum örgütüyüz. Avrupa KOBİ Birliği (SMEunited) üyesiyiz. KOBİ’ler krizlerde bilhassa nakit akışı ve finansman erişiminde problemler yaşıyor. Türkiye’de 7 bin sanayiciye karşı 3,2 milyon KOBİ var. KOBİ’lerin sıkıntılarını çözemezsek üretim durur. Bunun sonucunda işsizlik de kelam konusu olabilir” diye konuştu.
“MAÇ OYNANIRKEN TAKTİK DEĞİŞTİRİLİR, KURALLAR DEĞİŞMEZ”
TÜRKONFED Lider Yardımcısı ve GESİFED Lideri Oktay Mersin, iktisat siyasetlerine yönelik tenkitlerde bulundu. Türkiye’nin şu anda iktisat kurallarına muhalif bir durumla yönetildiğini belirten Mersin, “Maç oynanırken taktik değiştirilir, kurallar değişmez. Taktik değiştiriyoruz daima. Kural yok aslına bakarsan. Faize takıldık kaldık. Birinci defa iş dünyası resmi faizin artmasını istiyor. esasen gerçek faiz yüksek. İşletme ve yatırım sermayesine muhtaçlığımız var. İşletme sermayesi niçiniyle mart ve nisanda önemli kayıplar olacağını düşünüyorum. Akıllı davrananlar işi bırakacak. Başkaları de işletme sermayesi olmayacağı için dağılıp gidecek. Yerine koyma maliyetleri epey yükseldi. Sermayeye muhtaçlık var fakat ulaşamıyoruz. Bizim özelimizde kredibilitemiz yeterli. 2 yıl için 20 milyon kredi istedik, yüzde 32 faiz istendi. Olağan koşullarda 1 yıl üzeri de vermiyorlar. Yatırım sermayesini söylemiyorum bile” dedi. Denizli’de önemli bir yatırımcı ruh olduğuna dikkat çeken Mersin, bölgedeki meseleler konusunda ise şu tabirleri kullandı: “Denizli’nin limana ulaşım badiresi var. Antalya ve İzmir limanlarının ortasındayız. Demiryolu için bastırıyoruz. Ayrıyeten aydın ve Denizli otobanı yapılıyor onun devamında da Antalya otobanı yapılacak. Yapılırsa iki taraftan da ihracat yapma talihimiz olacak. Turizm otelcilikte vergi ve KDV’ler ile ilgili külfetler var. Artırımların üst üste yapılması her insanın istikrarını bozuyor.”
“KUR FARKI FATURALARI OLUŞTU”
TÜRKONFED ve İÇASİFED İdare Heyeti Üyesi Hande Öztürk, kur oynaklığı ve hammadde artırımları ile ilgili konuştu. Dünyanın epeyce farklı bölgelerinde fabrikalar kurduklarını anlatan Öztürk, en büyük rakiplerinin de Tetra Pak olduğunu belirtti. Öztürk, “Aynı materyalleri kullanıyoruz. Birebir tedarikçiden alıyoruz lakin bizim tutarlarımız yüzde 35-40 bandından ucuza geliyordu. meblağların artmış olması ve kurdaki dalgalanma bizlere epeyce ziyan verdi. Hammadde inanılmaz yükseldi. Kurlar indi lakin hammadde hala yüksek. Sacda da yurtdışına bağlıyız. Yurtarasındakiler de fiyatları arttırdı. Fırsatçılık yapanlar da var. Mal vermiyorlar piyasaya. Zira kurun artma riski hala yüksek. İki sene bu biçimde devam edecek havası var. Huzur havası yok. Malımı yeniden yerine koyamayacağım telaşı ile fiyatlar geri gelmedi. Ocakta da klasik artırımlar yapıldı. 120-90 gün vade ile aldıklarımız nakde döndü, hatta ön ödemeye geçtiler. Uzun mühlet kimse kimseye fiyat vermedi. Siparişlerimiz fazlaca lakin insanların ciroları kurdan ötürü büyüdü. Bir anda biroldukça şirket KOBİ tarifinden çıktı. Kur farkı faturaları oluştu. 10 milyon banka limitimiz var lakin hiç bir işe yaramıyor. Artırmıyorlar kolay kolay” biçiminde konuştu.
“İÇ PİYASADA DİNAMİZMİMİZİ KAYBETTİK”
TÜRKONFED Lider Yardımcısı ve MHGF Lideri Hüseyin Öztürk, 4-5 aydır önemli bir kaos ortamı yaşadıklarını anlattı. Kesimde faaliyet gösteren biroldukca oyuncunun nefesi yetmeyeceği için oyundan çıkacağını anlatan Öztürk, “Benim kendi işletmemde kasım ayında 110 bin TL gelen elektrik faturası 600-650 bine çıkacak. Hazır giysi kesimi fason yüklü bir daldır. Aşağı hakikat inen bir yapı var. Dal büsbütün nakde döndü. Yukarda üretimin, ihracatın ve istihdamın epeyce değerli olduğu söyleniyor lakin aşağıda epey diğer şeyler yaşıyoruz. Aşağıda bir işgal var. Biz gerçek kesimiz itimat yaşamak istiyoruz. Yola girdiğiniz vakit yolun durumunu görmek isteriz. Dünyada salgın ile birlikte büyük-küçük balık değil, süratli balık değer kazandı bunu ortaya koymamız lazım” dedi. Yaşanan sorunlar sebebi ile fabrikaların konuta dönüştüğüne yönelik müşahedelerini paylaşan Öztürk, şu biçimde devam etti: “Üretimin muhakkak bir strateji ile yürütülmesi lazım. Üretim, istihdam ve ihracat vazgeçilmez bir üçlü. Bu üçlü bir birini tamamlayıcı olmalı ve bunu yaparken finans kesimi bunun destekleyicisi olmalı köstekleyicisi olmamalı. Biz bankaları yanımızda bir tahlil ortağı, partner olarak görmek istiyoruz. Şemsiye ne vakit alınacak tasası taşıyoruz. O kadar fazlaca sarfiyat oluştu ki. İktisat uzmanlarının üretimi ayakta tutmak için bunu bir seferberlik olarak düşünmeli. 2022 maliyetleri ile daha yüzleşemedik. Bu maliyetler epey kıymetli lakin kimse öngoremiyor. İç piyasada dinamizmimizi kaybettik.”
“COĞRAFYA YAZGIDIR FAKAT…”
Doğu Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu (DOGUSİFED) Lideri Müslüm Erbay, federasyon olarak Van, Hakkari, Bitlis ve Muş vilayetlerini kapsadıkları bilgisini vererek bölgede yaşanan 3 değerli probleme değindi. Bölgenin en değerli sorunun işsizlik olduğunu anlatan Erbay, “Bir başka en kıymetli meselemiz ise lojistik. Bunu hepimiz biliyoruz lisana de getiriyoruz fakat devlet duymazlıktan geliyor. yıllardır bölge olarak rekabetin eşit kurallarda oluşturulması gerektiğini söylüyoruz. İran ile çalışıyoruz ve ağır tonajlı yükler getiriyoruz. Yer altı zenginlik kaynaklarımız var. Dünyada birinci sırada olan vilayetlerimiz var lakin biz yeraltı kaynaklarımızı dünya pazarına sunamıyoruz. Çizgimiz geliyor Van denizinde kilitleniyoruz. Feribota mahkumuz. Kara yolu daha ucuz. Devlet demiryollarından istifade edemiyoruz. Kuzey yahut Güney Van Gölü demir çizgisi teklifimiz var. Tekraren paylaştık lakin yapılmıyor. Biz güneyde kesintisiz ticaret yapabileceğimiz bir demir yolu sınırı istiyoruz. Diyarbakır Van yolu hala köy yolu üzere. İkincisi hudut ticareti konusu. Van, İran ile 330 km hududu olan bir vilayet lakin başkonsolosluk ve ihracatçılar birliği meclisi İran ile sonu olmayan Erzurum’da. Kapıköy hududu var lakin günde ortalama 3 saat hizmet veriyor. Biz imtiyaz istemiyoruz. Öteki bütün gümrük kapılarında uyguladığın ithalatihracat rejimi ne ise onu da Kapıköy’de uygula. İthalat yapamıyoruz. Coğrafya yazgıdır bunu kabul ediyoruz fakat coğrafyanın imkanlarından faydalanamamak mukadderat değildir” tabirlerini kullandı.
“KÜRESEL DURUM TÜRKİYE’NİN EN ALEYHİNE OLAN DÖNEMDE”
TÜRKONFED İktisat Danışmanı Can Selçuki de yaptıkları anketleri örnek göstererek 10 sene evvel yapılan anketlerde özel kesimin en kıymetli sorunu olan finansmana erişimin yerini artık işletme sermayesine erişimin aldığını söylemiş oldu. Selçuki, “Fed ‘salgını bitmiş sayıyorum’ dedi. 2008 periyodu krizinden daha sonra muazzam bir likidite bolluğu yaşandı. Artık Türkiye o periyottaki olumlu durumda değil. Birincisi CDS’ler, ikincisi de paranın Türkiye’ye gelmemesi için Türkiye’den kaynaklı olmayan fazlaca fazla niye var. ABD’de enflasyon yüzde 7. Faiz artırımı bu paranın gelmesini engelleyecek. Risk pahası sebebi ile daha da zorlaştırdı. Global durum Türkiye’nin en aleyhine olan periyotta. Önemli bir gerçek negatif faiz ile karşıyayız. Ekim 2019’dan beri 80 binden çok anket yaptık. Daima aşağı istikametli giden bir iktisat beklentisi var. 2017’dilk evvel yaptığımız ankette iktisadın epey makûs olur diyenlerin oranı yüzde 30 iken artık yüzde 70. Hane halkını epeyce şiddetli bir devir bekliyor. Toplumsal barış tarafından önemli riskler bekliyor. Bütün bunlar olurken yeşil dönüşümü de konuşmuyoruz. Çok temel mega olayları ıskalıyoruz” diye konuştu.
Dünya gazetesinden Yener Karadeniz’in haberine bakılırsa, Turan, finansmanın yanı sıra finansmana erişim maliyetlerinin son periyotta ekonomiyi kilitlediğini söylemiş oldu. “Reel bölüme oksijen sağlamak için atılan adımlar nefesimiz daraltıyor” diyen Turan, “Geçici pansuman niteliğinde kısa vadeli tahliller o an için nefes alınmasını sağlayabilir fakat amaç orta ve uzun vadede kalıcı tedaviler ile hastalığı bitirmekten geçiyor” halinde konuştu.
“FİNANSMAN KANALI KOBİ’LER İÇİN KAPANDI”
Türkiye’deki işletmelerin yüzde 99,8’inin KOBİ’lerden oluştuğunu ve 7 bin büyük işletmeye karşı 3 milyon 200 bin KOBİ’nin bulunduğuna dikkat çeken Turan, kredi maliyetlerindeki artış ve kur tesiriyle finansman kanalının KOBİ’ler için kapandığını vurguladı. TL’nin çok paha kaybı, döviz kurunda yaşanan oynaklık ve ham unsur fiyatlarındaki fahiş artışın işletme sermayesi gereksinimini artırdığını anlatan Turan, “İşletme sermayesi gereksinimi, son bir yılda dört kata yakın artan bölümlerimiz var. Evvelden yatırım için finansmana gereksinim duyulurdu. Artık hayatta kalmak için muhtaçlık duyuyoruz. Bilhassa dokumacılık, besin üzere hammadde ithalatı ile ihracatı yapan dallarda bu durum daha fazla yaşanıyor. Zira firmalarımız TL’deki paha kaybı ile bir arada hammadde meblağlarından epey daha fazla etkileniyor. Bu durum sürdürülemez bir noktaya gelmiştir. Finansmana erişim ve ödeme sıkıntıları artacaktır. Bu sürecin zincirleme bir tepkiyle üretimin durması ile kapanmalara ve ötürüsıyla istihdama olumsuz tesiri kaçınılmazdır. Kur farkı ve finansman masraflarının tamamı bilançolarda masraf olarak görünmeli. Devlet gerekse de finansa bölümü tarafında finansmana erişim kanallarının bir an evvel açılması gerekiyor. Finansa erişimin birinci kuralı ülkemizdeki finans kaynaklarının bollaşması ve bunu teşvik edecek ortamın oluşturulmasıdır. Merkez Bankası bir yandan Türk Lirası’nın kıymetini korurken öbür yandan birikimlerin artması için gerekli olan iktisat biliminin gerektirdiği önlemler almalıdır” diye konuştu.
“DEMOKRATİK ISLAHATLARI GERÇEKLEŞTİRMİŞ BİR MODELE GEREKSİNİMİMİZ VAR”
Orhan Turan, bu sıkıntılara yol açan sürece ait de değerlendirmelerde bulundu. Türkiye’nin son 2-3 yıldır kur-enflasyon döviz sarmalında yaşadığını ve salgınla birlikte yapısal hale gelen bu problemleri çözmeye çalıştığına dikkat çeken Turan, bunun artık kronik hale geldiğini vurguladı. Bu noktada farklı arayışlara girildiğini belirten Turan, “Denenen metotlarla bugün geldiğimiz süreci daima bir arada yaşadık. Hepimizin ortak emeli ülkemizin refah seviyesini artırmak, çalışanlarımızı ve üretim gücümüzü korumak, daha nitelikli ve katma pahalı yüksek teknoloji ihracatı ile dünya iktisadından son 40 yıldır aldığımız hissesi yüzde 1’lerin üzerine taşımak. Ekonomimizin süreksiz pansuman niteliğinde kısa vadeli tahlilleri o an için nefes alınmasını sağlayabilir fakat gaye orta ve uzun vadede kalıcı tedaviler ile hastalığı bitirmekten geçiyor. Bunun yolu da yapısal ıslahat gündemine kapsayıcı, şeff af bir idare usulüyle dönmekten geçiyor. İktisatta itimat ve istikrar da bu kapsayıcılık, katılımcılık, şeff afl ık, hesap verebilirlik ve liyakata dayalı bir anlayışı tesis etmekten geçiyor. Üretim iktisadı temelli, hukukun üstünlüğünü tesis etmiş, demokratik ıslahatları gerçekleştirmiş bir modele gereksinimimiz var”
“YÜKSEK KUR-FAİZ-ENFLASYON SARMALINDA ÜRETİM İKTİSADINA DEVAM ETMEK ZOR”
Türkiye iktisadının kalbinin sanayi olduğuna dikkat çeken Lider Turan, katma kıymet, verimlilik ve ihracatın neredeyse tamamının sanayi kaynaklı olduğunu aktardı. Turan, “Sanayicilerimiz hammadde, yatırım, kredi ve çalışan emeği üzere süreçleri, makul maliyetler ile bir ortaya getirerek üretim gerçekleştiriyor. Bu karmaşık sürecin sağlıklı işleyişi ve katma bedel yaratması için bir tek koşul var: O da öngörülebilirlik” dedi. Öngörülemeyen ortamlarda ise üretim iktisadının durduğunu belirten Turan, şu biçimde devam etti: “Ücretler, girdi ve çıktı fiyatları ve kredi faizlerindeki belirsizlikler endüstricinin hakikat karar almasını maniler. bu biçimde ortamlar sanayiciyi üretim kapasitesini yönetemez, yatırım yapamaz hale gelir. Bilhassa yüksek kur-faiz-enflasyon sarmalındayken üretim iktisadına devam etmemiz son derece sıkıntı.”
“120 GÜN VADELER PEŞİNE DÖNDÜ”
Orhan Turan, bu noktada iktisattaki mal ve hizmet alışverişlerinin temel öğesi olan kuru örnek göstererek, 7,5 TL’den 18 TL’ye yükselen, bir gecede 11 TL’nin altına inen ve iki haftada bir daha 14 TL düzeylerine çıkan kur oynaklığının, öngörü yapmayı zorlaştırdığını belirtti. Bunun ticarette fiyat oluşumunu engellediğini anlatan Turan, “Bazı günler iktisat kilitleniyor, fiyat verilemiyor, sipariş alınamıyor. Evvelden tahminen 120 gün vadeyle satan bugün peşine dönmeye çalışıyor. Tüm bunlar üretimi, iç piyasadaki alışverişi ve dış ticareti durma noktasına getirdi. Mali bölümdeki süreçler beklemeye geçti” diye konuştu.
“YÜZDE 100 İHRACAT YAPAN FİRMALAR BİLE MUTSUZ”
Orhan Turan, kurun ihracata tesirini ise şöyleki kıymetlendirdi: “Kurdaki artışın orta malı ithalatı ve güç fiyatları kanalıyla ihracattaki rekabet seviyesini, yatırımları ve istihdamı olumsuz etkilemesinin yanı sıra gelir dağılımında da giderek daha fazla bozma yaratma riski bulunuyor. Son devirde Anadolu’nun dört bir yanında üyemiz olan iş insanları ve bölge iş insanları ile bir ortaya geliyorum. 30 federasyon liderimizin yanı sıra YDK ve YK toplantılarında iş dünyasının haklı isyanını görüyorum. Yüzde 100 ihracat yapan firmalar bile mutsuz. Zira Türkiye 100 dolarlık ihracat için 70 dolarlık ithalat yapmak zorunda. Biz ithalata bağlı bir ülkeyiz. özetlemek gerekirsesı uygulandığı söylenen ekonomik modele dair ve ülkenin gidişatı ile ilgili önemli bir karamsar tablo kelam konusu. Bu durum şimdi tüm dalları olumsuz ilgilendiriyor. Demir- çelik, kimya, dokuma, kağıt. İş dünyası ne yapacağını bilmiyor. aslına bakarsan pandemiden dolayı tedarik zincirinde, ham hususa erişimde sorun var. Bir de buna bizim içeride yaşadığımız türbülanslar eklenince iş dünyası giderek daha fazla zorlanıyor. İş dünyası önünü goremezse nasıl üretim yapar, istihdam sağlar?”
“FAİZ İNDİİMİ FİNANSAL ŞARTLARA YANSIMIYOR”
Faizlere ait, “Yüksek faiz ortamı yatırım iştahını kapatıp, sanayicilerin finansman gereksinimlerini zorlayan kaideler yaratıyor. Bu bir gerçek” diyen Turan, lakin eylül ayından itibaren alınan faiz indirimi kararları sonucunda kurun yıllık bazda yüzde 120 arttığını, müdahale daha sonrası ise bu oranın yüzde 60’a gerilediğini söylemiş oldu. Gelişmekte olan ülkelerin yüksek enflasyon riskine karşı faiz oranlarını yükselterek aksiyon aldığına dikkat çeken Turan, Türkiye’de ise bunun karşıtı siyaset izlendiğini belirtti. Turan, şu biçimde konuştu: “Politika faizimiz yüzde 14 lakin özel bankalar yüzde 30-35 civarında faiz uyguluyor. Şirketlerin kredi limitleri yetmiyor. Borçlanma maliyetleri düşmüyor. Faiz indirimi finansal şartlara da yansımıyor. Örneğin bir sene evvel yüzde 7,5 ile borçlanıyorduk, artık yüzde 30- 35’le borçlanıyoruz. Kamu bankalarındaki oranlar yüzde 15-17 içinde seyretse de onlar da kredi verme konusunda limitli ve iştahsız davranmakta. Gelecek sene kaça borçlanacağımızı iş dünyası olarak öngoremiyoruz. Siyaset faizi düşüyor ancak kredi faizi, hazinenin borçlanma faizi ve 2-5-10 yıllık tahvil faizleri yükseliyor. Biz aslında faizi indirmedik, faiz aslına bakarsanız artmış oldu.”
“MERKEZ BANKASI KARARLARI SİYASİ TEMELLİ”
Orhan Turan, Merkez Bankası’nın kararlarının siyasi temelle alındığına dair yüksek bir algı oluştuğuna dikkat çekerek, bunun başta ülke risk primi olmak üzere bir epeyce olumsuz sonuçlara yol açtığını söylemiş oldu. Turan, yaşanan sürecin belirsizlik ortamında yerli ve yabancının yatırım iştahını etkileyeceğini tabir ederek, “Bu ortamda bankaların yatırım kredisi verip veremeyecekleri bile soru işareti. Zira itimadı kaybettiğinizde riskinizi artırırsınız. Faizleri düşürseniz de geçmişte olumlu sonuçlar alamadığımız yolları bir daha denemenin bir yararı olmaz. O niçinle faizi ya da enflasyonu indirmekten epey riski düşürmeye odaklanmalıyız” dedi. Tüm dünyada artan enflasyon oranlarına dikkat çeken Turan, global enflasyonist baskıların giderek arttığı bir periyottan geçildiğini aktardı. Turan, şu biçimde konuştu: “Reel kur, tarihi düşük düzeylerde seyrediyor. Ülkemizin dünya iktisadından aldığı hisse 40 yıl öncesine geri döndü. Dünya iktisadından aldığımız hisse 40 yıl evvelki üzere binde 85. Hatta son 300 yıla bakarsak Türkiye’nin dünya iktisadından aldığı hisse 0,85 ila 1,1 içinde gidip geliyor. Bu da bizim riskimizi artırıyor. 2022 yılında enflasyonla çabanın odak olarak belirlenmesi ve topyekûn bir çabanın enflasyon cephesinde verilmesi yerinde olacaktır.”
“YATIRIMCILAR İNANÇ DUYDUKLARI ÜLKELERE SERMAYE AKIŞI SAĞLIYOR”
TÜRKONFED Lideri Orhan Turan, son periyot uygulanan iktisat siyasetinin hem büyük bir belirsizlik yarattığını tıpkı vakitte hedefl enenin tam karşıtı sonuçlarla karşılaşıldığını söylemiş oldu. Turan: “Üretim iktisadı kilitleniyor… Özgür piyasa takımlarının kuralları çerçevesinde üretim iktisadını kilitleyen kanallar akılcı ve bilimsel usullerle aşılmasıdır. İktisadın aktörleriyle istişare edilmeden, bilimsel olarak kanıtlanmış prensipler dikkate alınmadan siyaset tasarımı yapılmamalı… Hür piyasa kurallarının haricinde atılan adımlar süreksiz olarak kısa vadeli sonuçlar üretirken, orta ve uzun vadede epey önemli yapısal meseleler ortaya çıkarıyor. Bu niçinle süreksiz tahliller yerine kalıcı ıslahatlarla güçlendirilmiş bir iktisat siyasetine muhtaçlığımız var. Ekonomik ve toplumsal refahı sağlamanın yolu, her şeydilk evvel itimadı ve istikrarı artırırken, ülke risk primini düşürmekten geçiyor. Bilhassa faiz indirimi kararlarının akabinde ülke risk primimizin 600 puanı aştığı bir ortamda iş dünyasının yatırım iştahı ile birlikte milletlerarası yatırımcıların duyduğu inanç de giderek azaldı. Zira günümüzde ekonomiler itimat ve istikrar üstüne inşa ediliyor, kalkınma için ekonomik faaliyetler tek başına kâfi görünmüyor. Yatırımcılar inanç duydukları ülkelere hakikat sermaye akışını sağlıyor” diye konuştu.
TÜRKONFED’DEN FİNANSMAN KANALINI AÇACAK 3 TEKLİF
TÜRKONFED Lideri Orhan Turan, finansmana erişim kanallarının açılması ile takviye düzeneklerinin oluşturulmasına yönelik tekliflerde de bulundu. Turan bu teklifleri şu biçimde sıraladı:
1- BANKALAR KREDİ FAİZLERİNİ DÜŞÜRMELİ, KATI KURALLARDAN VAZGEÇMELİ:
Tüm bankalar kredi kullanmasında katı kurallar uyguluyor. Kimi bankalar, sırf kendi bankalarında hesabı olan tedarikçilere ödeme yapılması şartını öne sürüyor, bankadan bankaya transfere yahut öteki bankadaki kredinin kapatılmasına müsaade vermiyor. Firmalarımızın kapanmaması, istihdam ve iş gücü piyasasının daha fazla bozulmaması için firmalarımızın işletme sermayesi, bankacılık sistemi tarafınca desteklenmeli. Bu süreçte bankalar firmalara ayırdıkları kredi limitlerini artırırken, talep edilen kredi faizlerini de indirmelidir.
2- KGF TAKVİYELİ SİSTEMLER DEVREYE ALINMALIDIR:
Bilhassa yatırım ve ihracat odaklı şirketlerde KGF’nin bir daha, daha ucuz maliyetli kredi kanalını açmasına yönelik epey büyük bir beklenti oluştu. Bu kapsamda TÜRKONFED olarak, 2021 yılı Ağustos ayında açıklanan KGF takviyeli düzeneklerin bir an evvel hayata geçirilmesini önemsiyoruz.
3 – EXİMBANK DİREKT TEMİNAT MEKTUPSUZ İHRACAT DAYANAĞINA GEÇMELİ:
Eximbank’ın verdiği kredilerin bankalardan teminat mektubu alınarak ve fakat firmaların ticari banka limitlerinden harcanmak suretiyle erişilebilmesinin yanı sıra banka kredileri ile yarışacak seviyeye gelmesi de ihracatçı firmalarımızı sıkıntı durumda bırakıyor. İhracatı desteklemek için Eximbank kredilerinin uygun şartlarda verilmesi sağlanmalı. Eximbank’ın direkt teminat mektupsuz ihracat takviyesine geçmesi de yararlı olur. Şayet bu tedbirleri alabilirsek 2022 yılında işletme sermayesi muhtaçlığı giderilir, gerçek bölümün finansmana erişim kanalları açılır. Aksi durum üretim, yatırım ve istihdamı durma noktasına götürecek bir surece yol açabilir.
“İŞLEYEN MAKİNELER DURMA NOKTASINA GELEBİLİR”
Emtia, ham husus, güç ve lojistik fiyatlarında inanılmaz artışların yaşandığını anlatan Orhan Turan, bilhassa tedarik zincirindeki problemlerin, ham unsur ve üretim maliyetlerini kıymetli oranda artırdığına dikkat çekti. Öte yandan lojistik maliyetlerinin de arttığını belirten Turan, “Çünkü dal, mevcut talebi karşılamaya yetmiyor. Bu sorunu çözemezsek lojistik maliyetleri giderek daha fazla artacak. Tüm bunları üretim ve yatırım iştahının kapanacağı, ihracat kaybının yaşanacağı, rekabet gücümüzün azalacağı bir müddetcin başlangıcı olarak görüyorum. Doğal gaza bir yılda yüzde 240 artırım geldi. Bilhassa ağır güç tüketen ve ithal ham unsur oranı yüksek olan kesimlerin maliyetleri giderek artıyor. ötürüsıyla alınan kararlar gözden geçirilmezse, iktisat biliminin gerekliliklerine uygun piyasa idaresi anlayışı benimsenmezse işleyen makinelerimiz de durma noktasına gelebilir. Biz üretip, istihdam yapıp, yatırım yapmak, katma kıymet yaratmak istiyoruz. Türkiye’nin ihracatla büyümesi gerektiğini her platformda söylüyoruz. Fakat ihracat yaparken de katma bedelli, markalı ihracata odaklanmalıyız. Bunun için nitelikli insan kaynağı ve teknoloji kullanmalıyız. Ölçüsü artırıyoruz fakat katma paha olarak artış sağlayamıyoruz” sözlerini kullandı.
“TÜM BÖLÜMLER İÇİN FİYAT İSTİKRARI SAĞLAMAK DURUMUNDAYIZ”
Orhan Turan, güçte yaşanan fiyat artışlarının, işletmelerin maliyetlerini önemli ölçüde yükselttiğini söylemiş oldu. Doğal gaz fiyat artışları konusunda teminat mektubu yetiştiremediğine yönelik üyelerinden geri bildirimler aldıklarını belirten Turan, “Orta ölçekli bir sanayiciden 20 milyon TL’lik teminat mektubu isteniyor. Dağıtım firmaları farklı talepler ile geliyor. Bir yılda yüzde 400’ün üzerinde sanayi doğalgazına tüketim ölçülerine nazaran fiyat artışı geldi. Bu durumun sürdürülebilirliği sanayicilerimiz açısından artık taşınamayacak bir noktaya gelmiştir. Üstelik güç fiyatlarındaki artış devam edecek üzere görünüyor. Doğal global konjonktürde değişiklik olursa meblağların düşmesi de mümkün lakin göstergeler şimdilik bir düşüşe işaret etmiyor. Bu niçinle evvela işletmelerimizin üstündeki güç maliyeti baskısının azaltılması gerekiyor. Üstelik bu durumun satış fiyatlarına ve buna bağlı olarak enflasyona olumsuz tesiri de kaçınılmaz görünüyor. Ülke olarak ithalatçı pozisyonumuzun şuurundayız. ötürüsıyla Türk Lirası’nda tüketici, üretici, yatırımcı, ihracatçı, ithalatçı üzere tüm bölümler için fiyat istikrarı sağlamak durumundayız” formunda konuştu.
“BELİRSİZLİK SÜRERSE KÜÇÜLMELER OLACAK, İŞSİZLİK ARTACAK”
Bu belirsizlik devam ederse bilhassa yurtiçine çalışan şirketlerde doğal olarak küçülmeler yaşanacağını vurgulayan Orhan Turan, “Biz TÜRKONFED olarak 2011 yılından beri ‘Önce küçüğü düşün’ diyoruz. Biz KOBİ’lerin Avrupa’da da temsil eden bir sivil toplum örgütüyüz. Avrupa KOBİ Birliği (SMEunited) üyesiyiz. KOBİ’ler krizlerde bilhassa nakit akışı ve finansman erişiminde problemler yaşıyor. Türkiye’de 7 bin sanayiciye karşı 3,2 milyon KOBİ var. KOBİ’lerin sıkıntılarını çözemezsek üretim durur. Bunun sonucunda işsizlik de kelam konusu olabilir” diye konuştu.
“MAÇ OYNANIRKEN TAKTİK DEĞİŞTİRİLİR, KURALLAR DEĞİŞMEZ”
TÜRKONFED Lider Yardımcısı ve GESİFED Lideri Oktay Mersin, iktisat siyasetlerine yönelik tenkitlerde bulundu. Türkiye’nin şu anda iktisat kurallarına muhalif bir durumla yönetildiğini belirten Mersin, “Maç oynanırken taktik değiştirilir, kurallar değişmez. Taktik değiştiriyoruz daima. Kural yok aslına bakarsan. Faize takıldık kaldık. Birinci defa iş dünyası resmi faizin artmasını istiyor. esasen gerçek faiz yüksek. İşletme ve yatırım sermayesine muhtaçlığımız var. İşletme sermayesi niçiniyle mart ve nisanda önemli kayıplar olacağını düşünüyorum. Akıllı davrananlar işi bırakacak. Başkaları de işletme sermayesi olmayacağı için dağılıp gidecek. Yerine koyma maliyetleri epey yükseldi. Sermayeye muhtaçlık var fakat ulaşamıyoruz. Bizim özelimizde kredibilitemiz yeterli. 2 yıl için 20 milyon kredi istedik, yüzde 32 faiz istendi. Olağan koşullarda 1 yıl üzeri de vermiyorlar. Yatırım sermayesini söylemiyorum bile” dedi. Denizli’de önemli bir yatırımcı ruh olduğuna dikkat çeken Mersin, bölgedeki meseleler konusunda ise şu tabirleri kullandı: “Denizli’nin limana ulaşım badiresi var. Antalya ve İzmir limanlarının ortasındayız. Demiryolu için bastırıyoruz. Ayrıyeten aydın ve Denizli otobanı yapılıyor onun devamında da Antalya otobanı yapılacak. Yapılırsa iki taraftan da ihracat yapma talihimiz olacak. Turizm otelcilikte vergi ve KDV’ler ile ilgili külfetler var. Artırımların üst üste yapılması her insanın istikrarını bozuyor.”
“KUR FARKI FATURALARI OLUŞTU”
TÜRKONFED ve İÇASİFED İdare Heyeti Üyesi Hande Öztürk, kur oynaklığı ve hammadde artırımları ile ilgili konuştu. Dünyanın epeyce farklı bölgelerinde fabrikalar kurduklarını anlatan Öztürk, en büyük rakiplerinin de Tetra Pak olduğunu belirtti. Öztürk, “Aynı materyalleri kullanıyoruz. Birebir tedarikçiden alıyoruz lakin bizim tutarlarımız yüzde 35-40 bandından ucuza geliyordu. meblağların artmış olması ve kurdaki dalgalanma bizlere epeyce ziyan verdi. Hammadde inanılmaz yükseldi. Kurlar indi lakin hammadde hala yüksek. Sacda da yurtdışına bağlıyız. Yurtarasındakiler de fiyatları arttırdı. Fırsatçılık yapanlar da var. Mal vermiyorlar piyasaya. Zira kurun artma riski hala yüksek. İki sene bu biçimde devam edecek havası var. Huzur havası yok. Malımı yeniden yerine koyamayacağım telaşı ile fiyatlar geri gelmedi. Ocakta da klasik artırımlar yapıldı. 120-90 gün vade ile aldıklarımız nakde döndü, hatta ön ödemeye geçtiler. Uzun mühlet kimse kimseye fiyat vermedi. Siparişlerimiz fazlaca lakin insanların ciroları kurdan ötürü büyüdü. Bir anda biroldukça şirket KOBİ tarifinden çıktı. Kur farkı faturaları oluştu. 10 milyon banka limitimiz var lakin hiç bir işe yaramıyor. Artırmıyorlar kolay kolay” biçiminde konuştu.
“İÇ PİYASADA DİNAMİZMİMİZİ KAYBETTİK”
TÜRKONFED Lider Yardımcısı ve MHGF Lideri Hüseyin Öztürk, 4-5 aydır önemli bir kaos ortamı yaşadıklarını anlattı. Kesimde faaliyet gösteren biroldukca oyuncunun nefesi yetmeyeceği için oyundan çıkacağını anlatan Öztürk, “Benim kendi işletmemde kasım ayında 110 bin TL gelen elektrik faturası 600-650 bine çıkacak. Hazır giysi kesimi fason yüklü bir daldır. Aşağı hakikat inen bir yapı var. Dal büsbütün nakde döndü. Yukarda üretimin, ihracatın ve istihdamın epeyce değerli olduğu söyleniyor lakin aşağıda epey diğer şeyler yaşıyoruz. Aşağıda bir işgal var. Biz gerçek kesimiz itimat yaşamak istiyoruz. Yola girdiğiniz vakit yolun durumunu görmek isteriz. Dünyada salgın ile birlikte büyük-küçük balık değil, süratli balık değer kazandı bunu ortaya koymamız lazım” dedi. Yaşanan sorunlar sebebi ile fabrikaların konuta dönüştüğüne yönelik müşahedelerini paylaşan Öztürk, şu biçimde devam etti: “Üretimin muhakkak bir strateji ile yürütülmesi lazım. Üretim, istihdam ve ihracat vazgeçilmez bir üçlü. Bu üçlü bir birini tamamlayıcı olmalı ve bunu yaparken finans kesimi bunun destekleyicisi olmalı köstekleyicisi olmamalı. Biz bankaları yanımızda bir tahlil ortağı, partner olarak görmek istiyoruz. Şemsiye ne vakit alınacak tasası taşıyoruz. O kadar fazlaca sarfiyat oluştu ki. İktisat uzmanlarının üretimi ayakta tutmak için bunu bir seferberlik olarak düşünmeli. 2022 maliyetleri ile daha yüzleşemedik. Bu maliyetler epey kıymetli lakin kimse öngoremiyor. İç piyasada dinamizmimizi kaybettik.”
“COĞRAFYA YAZGIDIR FAKAT…”
Doğu Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu (DOGUSİFED) Lideri Müslüm Erbay, federasyon olarak Van, Hakkari, Bitlis ve Muş vilayetlerini kapsadıkları bilgisini vererek bölgede yaşanan 3 değerli probleme değindi. Bölgenin en değerli sorunun işsizlik olduğunu anlatan Erbay, “Bir başka en kıymetli meselemiz ise lojistik. Bunu hepimiz biliyoruz lisana de getiriyoruz fakat devlet duymazlıktan geliyor. yıllardır bölge olarak rekabetin eşit kurallarda oluşturulması gerektiğini söylüyoruz. İran ile çalışıyoruz ve ağır tonajlı yükler getiriyoruz. Yer altı zenginlik kaynaklarımız var. Dünyada birinci sırada olan vilayetlerimiz var lakin biz yeraltı kaynaklarımızı dünya pazarına sunamıyoruz. Çizgimiz geliyor Van denizinde kilitleniyoruz. Feribota mahkumuz. Kara yolu daha ucuz. Devlet demiryollarından istifade edemiyoruz. Kuzey yahut Güney Van Gölü demir çizgisi teklifimiz var. Tekraren paylaştık lakin yapılmıyor. Biz güneyde kesintisiz ticaret yapabileceğimiz bir demir yolu sınırı istiyoruz. Diyarbakır Van yolu hala köy yolu üzere. İkincisi hudut ticareti konusu. Van, İran ile 330 km hududu olan bir vilayet lakin başkonsolosluk ve ihracatçılar birliği meclisi İran ile sonu olmayan Erzurum’da. Kapıköy hududu var lakin günde ortalama 3 saat hizmet veriyor. Biz imtiyaz istemiyoruz. Öteki bütün gümrük kapılarında uyguladığın ithalatihracat rejimi ne ise onu da Kapıköy’de uygula. İthalat yapamıyoruz. Coğrafya yazgıdır bunu kabul ediyoruz fakat coğrafyanın imkanlarından faydalanamamak mukadderat değildir” tabirlerini kullandı.
“KÜRESEL DURUM TÜRKİYE’NİN EN ALEYHİNE OLAN DÖNEMDE”
TÜRKONFED İktisat Danışmanı Can Selçuki de yaptıkları anketleri örnek göstererek 10 sene evvel yapılan anketlerde özel kesimin en kıymetli sorunu olan finansmana erişimin yerini artık işletme sermayesine erişimin aldığını söylemiş oldu. Selçuki, “Fed ‘salgını bitmiş sayıyorum’ dedi. 2008 periyodu krizinden daha sonra muazzam bir likidite bolluğu yaşandı. Artık Türkiye o periyottaki olumlu durumda değil. Birincisi CDS’ler, ikincisi de paranın Türkiye’ye gelmemesi için Türkiye’den kaynaklı olmayan fazlaca fazla niye var. ABD’de enflasyon yüzde 7. Faiz artırımı bu paranın gelmesini engelleyecek. Risk pahası sebebi ile daha da zorlaştırdı. Global durum Türkiye’nin en aleyhine olan periyotta. Önemli bir gerçek negatif faiz ile karşıyayız. Ekim 2019’dan beri 80 binden çok anket yaptık. Daima aşağı istikametli giden bir iktisat beklentisi var. 2017’dilk evvel yaptığımız ankette iktisadın epey makûs olur diyenlerin oranı yüzde 30 iken artık yüzde 70. Hane halkını epeyce şiddetli bir devir bekliyor. Toplumsal barış tarafından önemli riskler bekliyor. Bütün bunlar olurken yeşil dönüşümü de konuşmuyoruz. Çok temel mega olayları ıskalıyoruz” diye konuştu.