Getty ImagesFinancial Times’a konuşan birtakım uzmanlar Erdoğan’ın izlediği iktisat siyasetinin bedelinin ağır olacağı görüşünde
Financial Times gazetesinin bugünkü sayısında, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın düşük faiz siyaseti ile ilgili bir haber ve yorum yer alıyor.
Chris Giles imzalı haberde, “Daha bu hafta sonu, Türkiye Cumhurbaşkanı, daha düşük faiz oranlarının ‘yeni bir ekonomik model’ oluşturacağı teorisini bir dahaledi. Recep Tayyip Erdoğan, faizleri indirmenin enflasyonu düşüreceğini ve yatırım, istihdam ve ihracatı artırarak Türkiye’nin bağımsızlığını artıracağını söylemiş oldu” kelamlarıyla başlıyor ve şu biçimde devam ediyor:
“Ne var ki enflasyon karşısında faiz oranlarını düşürme deneyi, çöken bir para ünitesi, yükselen fiyatlar ve girdi maliyetleri, bilhassa de en fakirler için ağır sonuçlu bir kriz yarattı.
“Bu, Erdoğan’ın yaklaşımının, bir para ünitesinin kıymetini korumak için sermaye çıkışlarını caydıracak, iç tüketimi düşürecek daha yüksek faiz oranlarına ve ve enflasyonist sarmalı tedbire kararlılığı gösterilmesine gereksinim olduğunu öngoren yerleşik standart iktisat teorisinin de işaret ettiği üzere, derinden kusurlu olduğunu gösteriyor.
“Erdoğan’ın ‘daha fazla paha kaybı olursa, bankalarda Türk lirası mevduatı olanların ziyanlarını tazmin edecek önlemler’ açıklamasından daha sonra, pazartesi günü geç saatlerde TL bir daha pahalandı. Lakin Türk lirasının ABD doları karşısında bu sonbaharda kıymetinin yarısından fazlasını yitirmesiyle bir arada enflasyon yüzde 30’lara çıkmış durumda.”
Financial Times müellifine göre Türkiye, ithalatı nizamlı olarak ihracatından büyük olduğu için daima cari açık veren bir ülke ve bir türlü düşürülemeyen yüksek enflasyon sorunu var.
“Son beş yılın çabucak tamamında yıllık enflasyon oranı yüzde 10’un üzerinde oldu. Bu da, sorunun altında sistemsel bir fiyat artışı sorununun yattığına ve izlenen siyasetlerin bunu ortadan kaldırmakta pek tesirli olmadığına işaret ediyor.”
Dani Rodrik: senelerca sıcak para akışı teşvik edildi
FT’nin yazısında görüşlerine yer verilen ABD’deki Harvard Kennedy Fakültesi’nden Profesör Dani Rodrik, aslında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın senelerca ekonomiyi biraz yüksek bir faiz oranı yardımıyla Türkiye’ye sıcak para girişiyle yürüttüğünü söylüyor.
“Finansal globalleşmeyle ilgili efsanelerden biri, bunun makro ekonomik disiplini pekiştirdiğidir” diyen Rodrik, bu biçimdece ülkelerin yabancı parayı çekmek için sürdürülebilir ve makul siyasetler izleyeceğinin var iseyıldığını söylüyor ve şu biçimde devam ediyor:
“Türkiye’de bu tam karşıtı oldu. Türkiye’nin ekonomik deneyi, daha esnek finans kaynakları yardımıyla olması gerekenden hayli daha uzun sürdü. Bunun kararı olarak iktisada maliyeti daha büyük olacak.”
FT’ye göre Rodrik ve IMF, yüksek faiz limitlerinin sıcak para çekmeye katkısı olsa da harcamaları artırdığını ve iç piyasada enflasyonu yükselttiğini savunuyor ve Türkiye’nin son haftalarda yaşadığı inanç krizine girmesini önleyecek yanlışsız siyasetin, daha yavaş bir büyüme karşılığında uzun vadeli istikrarı sağlayacak daha denetimli bir çizgi izlenmesi olduğunu söylüyor.
‘Bedeli ağır oldu’
Financial Times “Erdoğan özel olarak seçtiği Merkez Bankası Lideri ile birlikte bunun tam aksisini yaptı. Eylül ayında yüzde 19 olan kısa vadeli siyaset faizini, para arzını genişletici bir dizi hareketle 16 Aralık itibariyle yüzde 14’e kadar düşürdü” diyerek kelamı bir daha son aylarda yaşanan ekonomik gelişmelere getiriyor.
“Amaç liranın kıymetini yavaş yavaş düşürerek ihracatı teşvik etmek ve küçük imalatçıları rekabette güçlendirmek, hem de ithal hizmet ve mallar yerine yerli üretim ve hizmetlere yapılan harcamaları artırmaktı. Cari açık Ağustos’tan bu yana artıya geçse de bunun, Ankara’nın iktisat siyasetlerinin prestiji ve Türkiye halkının geçim şartları bakımından bedeli fazlaca ağır oldu.
“Resmi enflasyon oranı, fiyatların yalnızca o ay ortasında yüzde 3,5 arttığı Kasım’da yüzde 20’yi buldu. Biroldukça gözlemci bunun gerçek sayının altında olduğunu düşünüyor. Lakin o denli bile olsa ithal mamüllerin meblağlarında meydana gelen artışların etkisinin görüleceği Aralık ayında bir daha sıçraması bekleniyor.”
“Daha berbatı; liranın pahasındaki düşüş, dövizle borçlarını artıran özel şirketler ve devletin borçlarının kabarmasına sebep oldu. Türkiye’nin, finans dışı özel dal borçları pandemi periyodunun başından bu yana gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 20’si seviyesinde arttı. Bu OECD’nin iddialarına nazaran gelişmekte olan ekonomiler ortasında en yüksek oran.
“Faiz indirimleri artık şirketleri mali olarak rahatlatmaya yaramıyor zira piyasalar risk için artık daha büyük bir bedel talep ediyor. Yatırımcılar liraya itimadı kaybettikçe ve kuvvetli paraların itimadına sığınmaya başladıkça devlet tahvillerinin getirisi yükseliyor.”
İthal mamüllerinin fiyatlarının arttığı, iç talepte bir çöküş tehdidi olduğu belirtilen makalede, Yatırım danışmanlık şirketi BlueBay Asset Management’tan Tim Ash’in görüşlerine de yer veriyor. Buna göre, minimum fiyata yapılan yüzde 50’lik artırım, “liranın ucuzlamasının yarattığı avantajları silip süpürecek.”
Financial Times’ın görüşünü aktardığı Ash, “Eğer (Erdoğan) Türk lirasını dolar karşısında 10 lira seviyesinde tutabilseydi bir talihleri olabilirdi. Ancak artık enflasyon bir kez çantadan çıktı ve rekabette kazanılan avantaj da camdan uçup gitti. Artık bir devalüasyon – enflasyon sarmalındayız” diyor.
yatırım tavsiyesi içermez
Financial Times gazetesinin bugünkü sayısında, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın düşük faiz siyaseti ile ilgili bir haber ve yorum yer alıyor.
Chris Giles imzalı haberde, “Daha bu hafta sonu, Türkiye Cumhurbaşkanı, daha düşük faiz oranlarının ‘yeni bir ekonomik model’ oluşturacağı teorisini bir dahaledi. Recep Tayyip Erdoğan, faizleri indirmenin enflasyonu düşüreceğini ve yatırım, istihdam ve ihracatı artırarak Türkiye’nin bağımsızlığını artıracağını söylemiş oldu” kelamlarıyla başlıyor ve şu biçimde devam ediyor:
“Ne var ki enflasyon karşısında faiz oranlarını düşürme deneyi, çöken bir para ünitesi, yükselen fiyatlar ve girdi maliyetleri, bilhassa de en fakirler için ağır sonuçlu bir kriz yarattı.
“Bu, Erdoğan’ın yaklaşımının, bir para ünitesinin kıymetini korumak için sermaye çıkışlarını caydıracak, iç tüketimi düşürecek daha yüksek faiz oranlarına ve ve enflasyonist sarmalı tedbire kararlılığı gösterilmesine gereksinim olduğunu öngoren yerleşik standart iktisat teorisinin de işaret ettiği üzere, derinden kusurlu olduğunu gösteriyor.
“Erdoğan’ın ‘daha fazla paha kaybı olursa, bankalarda Türk lirası mevduatı olanların ziyanlarını tazmin edecek önlemler’ açıklamasından daha sonra, pazartesi günü geç saatlerde TL bir daha pahalandı. Lakin Türk lirasının ABD doları karşısında bu sonbaharda kıymetinin yarısından fazlasını yitirmesiyle bir arada enflasyon yüzde 30’lara çıkmış durumda.”
Financial Times müellifine göre Türkiye, ithalatı nizamlı olarak ihracatından büyük olduğu için daima cari açık veren bir ülke ve bir türlü düşürülemeyen yüksek enflasyon sorunu var.
“Son beş yılın çabucak tamamında yıllık enflasyon oranı yüzde 10’un üzerinde oldu. Bu da, sorunun altında sistemsel bir fiyat artışı sorununun yattığına ve izlenen siyasetlerin bunu ortadan kaldırmakta pek tesirli olmadığına işaret ediyor.”
Dani Rodrik: senelerca sıcak para akışı teşvik edildi
FT’nin yazısında görüşlerine yer verilen ABD’deki Harvard Kennedy Fakültesi’nden Profesör Dani Rodrik, aslında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın senelerca ekonomiyi biraz yüksek bir faiz oranı yardımıyla Türkiye’ye sıcak para girişiyle yürüttüğünü söylüyor.
“Finansal globalleşmeyle ilgili efsanelerden biri, bunun makro ekonomik disiplini pekiştirdiğidir” diyen Rodrik, bu biçimdece ülkelerin yabancı parayı çekmek için sürdürülebilir ve makul siyasetler izleyeceğinin var iseyıldığını söylüyor ve şu biçimde devam ediyor:
“Türkiye’de bu tam karşıtı oldu. Türkiye’nin ekonomik deneyi, daha esnek finans kaynakları yardımıyla olması gerekenden hayli daha uzun sürdü. Bunun kararı olarak iktisada maliyeti daha büyük olacak.”
FT’ye göre Rodrik ve IMF, yüksek faiz limitlerinin sıcak para çekmeye katkısı olsa da harcamaları artırdığını ve iç piyasada enflasyonu yükselttiğini savunuyor ve Türkiye’nin son haftalarda yaşadığı inanç krizine girmesini önleyecek yanlışsız siyasetin, daha yavaş bir büyüme karşılığında uzun vadeli istikrarı sağlayacak daha denetimli bir çizgi izlenmesi olduğunu söylüyor.
‘Bedeli ağır oldu’
Financial Times “Erdoğan özel olarak seçtiği Merkez Bankası Lideri ile birlikte bunun tam aksisini yaptı. Eylül ayında yüzde 19 olan kısa vadeli siyaset faizini, para arzını genişletici bir dizi hareketle 16 Aralık itibariyle yüzde 14’e kadar düşürdü” diyerek kelamı bir daha son aylarda yaşanan ekonomik gelişmelere getiriyor.
“Amaç liranın kıymetini yavaş yavaş düşürerek ihracatı teşvik etmek ve küçük imalatçıları rekabette güçlendirmek, hem de ithal hizmet ve mallar yerine yerli üretim ve hizmetlere yapılan harcamaları artırmaktı. Cari açık Ağustos’tan bu yana artıya geçse de bunun, Ankara’nın iktisat siyasetlerinin prestiji ve Türkiye halkının geçim şartları bakımından bedeli fazlaca ağır oldu.
“Resmi enflasyon oranı, fiyatların yalnızca o ay ortasında yüzde 3,5 arttığı Kasım’da yüzde 20’yi buldu. Biroldukça gözlemci bunun gerçek sayının altında olduğunu düşünüyor. Lakin o denli bile olsa ithal mamüllerin meblağlarında meydana gelen artışların etkisinin görüleceği Aralık ayında bir daha sıçraması bekleniyor.”
“Daha berbatı; liranın pahasındaki düşüş, dövizle borçlarını artıran özel şirketler ve devletin borçlarının kabarmasına sebep oldu. Türkiye’nin, finans dışı özel dal borçları pandemi periyodunun başından bu yana gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 20’si seviyesinde arttı. Bu OECD’nin iddialarına nazaran gelişmekte olan ekonomiler ortasında en yüksek oran.
“Faiz indirimleri artık şirketleri mali olarak rahatlatmaya yaramıyor zira piyasalar risk için artık daha büyük bir bedel talep ediyor. Yatırımcılar liraya itimadı kaybettikçe ve kuvvetli paraların itimadına sığınmaya başladıkça devlet tahvillerinin getirisi yükseliyor.”
İthal mamüllerinin fiyatlarının arttığı, iç talepte bir çöküş tehdidi olduğu belirtilen makalede, Yatırım danışmanlık şirketi BlueBay Asset Management’tan Tim Ash’in görüşlerine de yer veriyor. Buna göre, minimum fiyata yapılan yüzde 50’lik artırım, “liranın ucuzlamasının yarattığı avantajları silip süpürecek.”
Financial Times’ın görüşünü aktardığı Ash, “Eğer (Erdoğan) Türk lirasını dolar karşısında 10 lira seviyesinde tutabilseydi bir talihleri olabilirdi. Ancak artık enflasyon bir kez çantadan çıktı ve rekabette kazanılan avantaj da camdan uçup gitti. Artık bir devalüasyon – enflasyon sarmalındayız” diyor.
yatırım tavsiyesi içermez