Politik, Etnik ve Kültürel! Ortadoğu Sinemasından Öne Çıkan 15 Çarpıcı Sinema

[Ramazan]

Geçmişten bugüne politik, etnik ve dini çatışmaların yaşandığı, bir yandan da kültürel zenginlikleriyle göze çarpan Ortadoğu coğrafyasına, oraları bahis alan sinemalarla bakmaya ne dersiniz? İşte İran’dan Mısır’a, Lübnan’dan İsrail’e Ortadoğu sinemasından öne çıkan 15 sinema;

Not: Sinema açıklamalarında Sinemalar.com ve Beyazperde’den faydalanılmıştır.



1. Paradise Now (2005)

• IMDb: 7.4

İki çocukluk arkadaşı, intihar bombacısı olarak yetiştirilirler. İkisinin de maksadı Tel Aviv’de büyük bir hareket gerçekleştirmektir. Olay öncesi aileleriyle son bir gece geçirirler. Ve son seyahatleri başlar… Fakat adım adım aksiyonlarına yaklaştıkça, beklenmedik olaylarla karşılaşırlar ve mukadderat yavaş yavaş yollarını ayırır.

Vaat Edilen Cennet, gerçekleştirdikleri terör olayları ile bütün dünyayı şaşkına çeviren intihar bombacılarının dünyasına içeriden bakıyor. Gösterildiği yerlerde olay yaratan sarsıcı bir sinema. Bütün dünyanın algılamaya çalıştığı bir ruh hali üzerine kıymetli bir inceleme.


2. Bekas (2012)

• IMDb. 7.5

1990’larda Irak pekte yaşanası bir yer değildi. Aklımıza savaş ve Saddam Hüseyin’in geldiği bu vakit içinderda iki evsiz kardeş Zana (7) ve Dana (10), Süpermen sinemalarından epeyce etkilenerek Amerika’ya gidip Süpermen’le yaşamak istediklerine karar verirler. Çocukların gayeleri Amerika’ya gidip Süpermen’i bulmak ve ondan yardım istemektir. Süpermen onların hayatlarını kolaylaştıracak ve onlara makus davranan herkesi cezalandıracaklardır. Zana, Süpermen’in cezalandırmasını istediği insanların listesini yapmaya başlar. Listenin başında Saddam vardır. Büyük kardeş ise planın somut kısmıyla ilgilenmektedir; para, pasaport, ulaşım… Ne yazık ki bunların hiç birine sahip değildirler ancak bir daha de hayallerini takip etmeye karar verirler.

Sinemanın direktörlüğünü Saddam teröründen kaçarak İsveç’e sığınan bir Kürt ailenin çocuğu olan Karzan Mukadderat yapıyor.


3. Eshtebak (2016)

• IMDb: 7.5

30 Haziran’daki Mısır ihtilalinin sabahında, birbirlerinden büsbütün farklı geçmişleri ve inançları olan otuz kişi bir gün boyunca polis aracında gözaltında tutulur. Hayatta kalmak için ortalarındaki çatışmalara son vermek ve uzlaşmak zorundadırlar…

Direktörlüğünü Mohamed Diab’ın yaptığı sinema 2016 En Âlâ Yabancı Sinema kategorisi için Mısır’ın aday adayı idi. Sinemanın senaryosunu Khaled Diab ile Mohamed Diab kaleme aldı. Başrollerde ise Nelly Karim, Hani Adel, El Sebaii Mohamed ve Ahmed Abdelhamid Hefny yer alıyor.


4. Omar (2013)

• IMDb: 7.5

Ömer utangaç ve hassas bir fırıncıdır. Ancak iç dünyasına, kendi tabiatına karşıt bir biçimde, bir kedi fare oyununun ortasında İsrail güvenlik güçleriyle oyun oynayarak duvarın gerisinde yaşayan biricik aşkı Nadya’yı görmeye çalışmaktadır. İnandığı ve bildiği her şey bir anda güvenlik güçleri tarafınca İsrail’e karşı büyük bir akın hazırlığında olmaktan kuşkulu bulunarak göz altına alınmasıyla yerle bir olacaktır.

Sinemanın yönetmenliğini Hany Abu-Assad üstleniyor.


5. Jodaeiye Nader az Simin (2011)

• IMDb: 8.3

Bir Ayrılık’ta boşanmak üzere olan Ender ve Simin, çocuklarının velayeti konusunda ikileme düşüp kadıdan yardım istemektedir. Biroldukca şenlikten büyük övgüler alarak ayrılan sinema, bilhassa başrol oyuncularının başarılı performanslarına sırtına dayıyor.

Simin, kocası Nader ve kızı Termeh’le bir arada İran’ı terk etmek istemektedir. Nader’in Alzheimer hastası babasını bırakmayı reddetmesi üzerine boşanma davası açan Simin, dava talebi reddedilince anne babasının meskenine sarfiyat. Termeh ise babasıyla kalmaya karar vermiştir. Nader, kızına ve babasına bakması için gebe bir genç bayanı fiyat; fakat bu durum daha fazla probleme yol açacaktır.

300.000 dolarlık bütçeye sahip olan sinema ülkesi İran’da yaptığı 3.300.000 dolarlık hasılatla bütçesini 10’a katladı.


6. Et maintenant on va où? (2011)

• IMDb: 7.5

2007 yılında çektiği birinci sineması Karamel’in dünya çapındaki muvaffakiyetinden daha sonra oyuncu Nadine Labaki, yapımcılığını, senaryosunu, direktörlüğünü üstlendiği ayrıyeten rol aldığı ikinci sineması Et maintenant on va où? ile yine sonları haricindeki seyircilere ulaşmayı hedefliyor. Ortadoğu’nun diken üzerindeki coğrafyasında dinî çatışmalara ve savaşın anlamsızlığına bayanların zeki ve pratik tahlilleriyle karşılık veren Labaki, kamerasını Lübnan’da hiçliğin ortasında küçük bir köye çeviriyor. Savaş daha sonrası Müslüman-Hıristiyan ayrımı yapmadan yaşamaya devam eden köylüler çatışma haberlerinin gelmesi üzerine birbirlerine düşman kesilmeye başlarlar. Şiddeti çıkartan erkekleri yatıştırma misyonu ise kendilerine has tekniklerle bu buna başaran bayanlara düşer.

2011 Cannes Sinema Şenliği’nde beğeniyle karşılanan film Toronto Sinema Şenliği’nden de Halk Mükafatı ile döndü…


7. Et maintenant, on va ou? (2011)

• IMDb: 8.1

Sinema Türkiye-İran hududunda bulunan bir Kürt mülteci kampında geçmektedir. Mayın toplayarak yaşayan Soran 13 yaşında bir çocuktur. Kasabadakiler için hazırladığı bir anten aracılığı ile Saddam’ın düşüşünü haber alıp herkese duyurur. Bu sırada Agrin de 14 yaşında bir annedir. Soran ona aşık olur lakin Agrin’in ağabeyi Henkov tarafınca huzursuz edilir. Henkov’un kolu yoktur zira bir mayın basmıştır. Artık ise gelecekten haber verebilmek üzere bir yeteneği vardır.

Film, 52. San Sebastian Sinema Festivali’nde En Güzel Sinema seçilmiştir. En Düzgün Senaryo kısmında da Heyet Özel Ödülü’ne layık görülmüştür. Ve bir de Berlin Sinema Festivali’nde Barış Mükafatı kazanmıştır. Kaplumbağalar da Uçar, Saddam’ın akabinde Irak’ta çekilen birinci sinemadır.


8. It Must Be Heaven (2019)

• IMDb: 7.0

Burası Cennet Olmalı, biroldukça kente seyahat eden ve hepsinde de anavatanı Filistin ile türlü benzerlikler bulan bir adamın kıssasını mevzu ediyor. Elia Suleiman, kendisine Filistin’den diğer bir vatan aramak için yola koyulur. Lakin onun yeni bir hayat vaadi, kısa müddet içerisinde bir kusurlar silsilesine dönüşür. Filistin’den başlayıp, New York, Doha ve Paris’e seyahat eden Suleiman, gittiği yerlerdeki bir şeyin ona konutunu hatırlattığını fark eder. Polis, hudut denetimleri ve ırkçılık gittiği her yerde onunla beraberdir. Yeni bir topluma entegre olabilmek için elinden geleni yapan Suleiman, her insanın ona daima nereden geldiğini hatırlatması ile karşı karşıya kalır. İlişkin olma arayışı ortasında olan Suleiman, nitekim nereye konutum deriz sorusuna karşılık bulmaya çalışır.


9. Microphone (2010)

• IMDb: 7.2

Khaled uzun müddettir Amerika’da yaşayan aslen Mısırlı bir gençtir. Bir biçimde memleketine dönmesi gündeme gelir ve Khaled İskenderiye’de grafiti sanatkarlarından renkli müzisyenlere kadar epey kültürlü, fazlaca renkli bu sanat kentini bir daha keşfeder. Sanat dolu bu seyahatte Khaled, ayrıyeten yaklaşmakta olan bir halk hareketinin ayak seslerine de şahit olacaktır.

Mısır’ın fazlaca kültürlü liman kenti İskenderiye’nin tüm tarihi ve sanatsal hoşluğu ile beyazperdeye taşıyan sineması direktör Ahmad Abdalla büsbütün Canon 7D ile çekmiş. Sinema 2010 İstanbul Sinema Festivali’nde Altın Lale Ödülü’nü de almıştı. Sinemanın başrollerinde Khaled Abol Naga, Menna Shalabi ve Yousra El Lozy yer alıyor…


10. Bikur Ha-tizmoret (2007)

• IMDb: 7.5

Bir vakit içinder, lakin fazlaca evvelden değil, Mısırlı küçük bir polis bandosu İsrail’e gelmiş. Bir açılış merasiminde çalacaklarmış, ancak ister bürokrasi yüzünden deyin, ister talihsizlikten, havaalanında onları kimse karşılamayınca kendi başlarına kalakalmışlar. Başlarının devasına bakmaya çalışınca kendilerini çölün ortasında, kuş uçmaz, kervan geçmez, küçük bir İsrail kasabasında buluvermişler. Kayıp bir kasabada kaybolmuş bir bando. Bu kıssayı hatırlayan fazla kimse yokmuş. Zira aslına bakarsanız pek de kıymetli değilmiş.


11. Wadjda (2012)

• IMDb: 7.5

Vecide Suudi Arabistan’ın başşehri olan Riyad kenti yakınlarında yaşayan 10 yaşında bir kız çocuğudur. Muhafazakar bir etrafta büyümesine karşın, küçük Vecide eğlenceyi ve eğlenmeyi seven bir kız çocuğudur. Üstelik kendisine sunulan hudutları da daima zorlar. Arkadaşlarından Abdullah, onu kız olduğu için aşağılayıcı kelamlar söyler. Vecide bu duruma epey sonlanır. Bir gün satılık bir yeşil bisiklet görür ve hayli beğenir. Ve onunla hor nazarann Abdullah’ı bisiklet yarışında yenmeyi başına koyar. Lakin annesi yaşadıkları toplumda bir kızın bisiklete binmesinin uygunsuz olacağına inanarak bisikleti almasına müsaade vermez. Vecide ise her şeye karşın kendi parasını biriktirerek bisikleti almaya kararlıdır. Bir gün okulda mükafatı olan Kur’an okuma müsabakası düzenlenir ve Vecide müsabakayı kazanmak için kendisini adar. Birincilik mükafatı 1000 riyaldir ve Vecide’nin hayaline bir adım daha yaklaşması için bu para kâfi bir ölçüdür. Natürel müsabakayı kazanmak için de kuvvetli bir uğraş vermesi gerekecektir


12 Hiss Dokhtarha Faryad Nemizanand (2013)

• IMDb: 7.0

Yeni İran sinemasından bir örnek sunan sinemanın konusu şöyleki: Hoş birkaç saat daha sonra evlenecektir, lakin umulmadık bir şey olur ve bir adamı öldürür. Bu hatanın niçini, Tatlı’nın kâbus dolu çocukluğunda batındır. Sır düğümleri bir bir çözülür ve asıl soru ortaya çıkar: Gerçek hatalı kimdir?


13. Heiran (2009)

• IMDb: 6.7

İranlı bir lise öğrencisi olan Mahi, savaştan kaçarak yasadışı yollarla ülkeye girmiş Afgan emekçi Heiran’a aşık olur. Lakin ailesi, kızlarının bir Afgan’la evlenmesini istememektedir. Mahi’nin ailesiyle aşkı içinde bir tercih yapması gerekecektir.


14. Sous le ciel d’Alice (2020)

• IMDb: 6.7

Lübnan Semaları, anavatanından ayrılarak Lübnan’da kendisine yeni bir hayat kurmaya çalışan genç bir hanımın öyküsünü husus ediyor. 1950’lerde Alice ismindeki genç bir bayan, sıkıcı anavatanı İsviçre’den ayrılmaya karar verir. Yola koyulan Alice, güneşli ve hayat dolu bir yer olan Lübnan’a sarfiyat. Onun hayatı, birinci Lübnanlıyı uzaya göndermeyi planlayan astrofizikçi olan Joseph’e aşık olmasıyla apayrı bir hal alır. Alice’in yeni ömründe başlarda her şey yolunda sarfiyat. Lakin geçmeden Alice’in hayatının en güzel yılları savaş tehdidiyle gölgelenir.


15. Persepolis (2007)

• IMDb: 8.0

Yıl 1970 İran. Marjane Statrapi, gencecik gözlerle izlemektedir İran rejiminde olan bitenleri. Bugüne kadar yazılıp çizilen onca şeyin akabinde bir sefer de küçük bir kızın penceresinden bakmanın farklı tadı yansıyor perdeye. Marjane’in ailesi Şah iktidarının düşüşü karşısında epey memnundurlar. Ekonomik ve toplumsal ömür standartları açısından artık yeni umutlar filizlenmiştir. Onca sıkıntı vakit içinderdan daha sonra artık demokratik bir idare anlayışına kavuşacaklarını düşünen İranlılar hayal kırıklığı yaşayacaklardır. Artık de mollaların devridir. Bu karanlık devirleri Marjane’in penceresinden anlatan Persepolis çizgi roman başyapıtı olarak nitelendiriliyor.