Türkiye iktisadında dinamikler her gün farklılık gösteriyor. İktisat idaresinin aldığı kararlarla piyasalar çok dalgalı bir seyir izlerken, iştah daima üst tarafta oluyor. 20 Aralık’ta tepe yapan kur daha sonrasında kur muhafazalı mevduat sistemiyle birlikte 10 lira düzeylerine kadar çekildi. daha sonrasında 12-13 lira düzeylerinde uzun müddettir istikrar bulmuştu. Yaklaşık 3 aydır 13.60 lira düzeylerini aşmayan kur, Rusya’nın Ukrayna’ya resmen girmesiyle TL’deki kırılganlık anında kendini gösterdi. Aylardır 13 lira düzeylerinde tutunan dolar/TL’de büyü bozuldu. Daha birinci günden 14.50 düzeylerine ulaşıldı. Kur muhafazalı mevduat sistemiyle bir arada iktisatta kısa vadeli nefes alınırken, yapılan bu hamleyi ekonomistler o devirde de ‘işimi talihe bırakıyoruz’ demişlerdi. İktisat idaresinin aldığı kararlarla TL daha kırılgan hale gelirken, ülke hudutları haricinde gerçekleşen en ufak bir hadisede bile kur gözünü üst düzeylere dikiyor. İktisat idaresinin yaptığı ataklarla büyük bir risk alındığını söz eden ekonomistler, artık risk değil önlem alınması gerektiğini paylaştı. Kur muhafazalı mevduat sisteminin devlete maliyetinde de bahseden analistler, 13 lira düzeyindeyken 4 milyar TL olan iddiaların kurun 14’ü aşması halinde 13 milyar TL’ye, 15 lirada da şimdi 43 milyar dolara mal olacağı paylaşıldı. Öte yandan Borsa İstanbul’da dönem kesici çalışırken, günün birinci yarısında süreçler durdu. Brent petrol fiyatları da 2014’ten bu yana birinci sefer 105 doları aştı. BIST 100 endeksi Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik operasyonunun yarattığı jeopolitik riskin tesiriyle sert düşüş kaydetti. Borsa İstanbul Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik harekâtından sert tesir gördü. BIST 100 endeksi güne yüzde 9’a yakın düşüşle başladı. Endeks bazlı devre kesici devreye girdi. Açılışta THY payları geriledi. Endeksin açılışında puan bazlı en yüksek negatif katkı Erdemir, BİM üzere paylardan geldi. Buna göre, açığa satış süreci yapılabilen hisselerde açığa satış süreci, açığa satışa mevzu olacak sermaye piyasası aracının en son gerçekleşen süreç fiyatından daha yüksek bir fiyat üzerinden gerçekleştirilebilecek.
PETROL 2014 daha sonraSI BİRİNCİ SEFER 105 DOLAR
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Ukrayna’nın ayrılıkçı Donbass bölgelerine operasyon başlatmasının akabinde dünya borsaları geriledi. ABD tahvil getirileri düşerken, dolar, altın ve petrol meblağları keskin biçimde yükseldi. Brent petrolün varili yüzde 6’yı aşan artışla 100 doları geçti. Brent petrolün varil fiyatı 2014 Haziran periyodundan bu yana birinci sefer 105 doları gördü. ABD yavaşça ham petrolü yüzde 7 civarı artarak 99,8 dolara yükseldi. Milletlerarası piyasalarda spot altın fiyatında sabah saatlerindeki yükseliş günün ikinci yarısında da sürüyor. 2021’in başından bu yana görülen en yükse seviyeyi geliştiren spot altının ons fiyatı, 1.970 dolara dayandı. Altın fiyatlarındaki günlük artış oranı yüzde 3’ün üzerinde seyrediyor.
KRİZLE BİRLİKTE, KKM SİSTEMİ BÜTÇEYİ YORACAK
Kur muhafazalı mevduat sisteminin iktisada getireceği yükü paylaşan ekonomistler, şimdiden faturanın savaş tesiriyle 40 milyar TL’ye çıkacağını paylaştı. KKM sisteminin 440 milyara ulaştığını paylaşan analistler, şimdilik 40 milyar TL’nin yarısını bütçeden yarısını da Merkez Bankası’ndan ödeneceğini de ekledi. Kurun 15.5 lira düzeylerini aşması halinde bunun 60 milyar TL’ye çıkması da olası olarak paylaşıldı. Ekonomist Cem Ovyat ise “KKM’nin maliyeti daha bu kur düzeyinde 13 milyar TL’ye dayanmış. Çalışanların primleriyle oluşturulan işsizlik fonundan çıkan para haricinde; devletin pandeminin birinci yılında ‘Sosyal Müdafaa Kalkanı’ altında halka fazladan verdiği takviye yalnızca 10.9 milyar TL’ydi” dedi. Ukrayna krizinin bu süreçte bütçede büyük bir tesir oluşturacağı kestirim ediliyor.
‘NE İHTİYAT AKÇESİ NE DE REZERV KALDI’
Demokrat Parti Genel Lider Yardımcısı Bülent Şahinalp “452 milyar TL’ye ulaşan Kur Muhafazalı Mevduat stoğu yükselen döviz kurları ile bir arada hayli büyük bir risk haline gelmeye başladı. Yaklaşık hesapla dolar/TL kuru 15’e ulaşırsa 3 ayda 45 milyar TL, dolar/TL 18’e ulaşırsa 150 milyar TL yük gelebilir. Hesapsız kitapsız bir iktisat yönetimi! Dış borç 453,4 milyar dolar, Merkez İdare borç stoku 2,844.4 milyar TL’ye ulaşmış. TCMB swaplar hariç net rezervi -50,9 milyar dolar, ‘kefen parası’ denen TCMB yedek akçesi bile harcanmış, bu biçimde bir ortamda bölgemizde savaş başladı. Yanlış siyasetlerin faturasını hepimiz ödeyeceğiz. Rusya’nın Ukrayna müdahalesi, güç ve tahıl fiyatlarında artış, arz güvenliği, turizm gelirleri boyutuyla Türkiye’yi olumsuz etkileyecek. Dolar/TL ve euro/TL paha kaybı hızlandı. ‘Yeni İktisat Modeli’ çöktü. TCMB önümüzdeki toplantısında siyaset faizini artırmak zorunda kalabilir” yorumunu yaptı.
‘EN ÇOK TÜRKİYE ETKİLENDİ’
Türkiye’nin çok kırılgan bir hale geldiğini paylaşan iktisatçı Mustafa Sönmez “Dolar, altın tırmanıyor. En kırılgan ülke olarak Türkiye, Rusya’nın işgalinden en olumsuz etkilenecek ülke olma yolunda. Enflasyon yelkeni yeni rüzgarlarla doluyor. Kişi başına daha epey harcayan Avrupalı turisti soğutan, kaçıran, bunun yerine ucuz turizme angaje Rusya, Ukrayna turistine muhtaç bir pazara dümen kırmanın işte kararı. Onca kültür turizmi potansiyeli varken bunu ihmal edip kum-deniz-güneş turizmi batağına teslimiyetin acı kararı” dedi. Ekonomist Semih Tümen de “KKM/rezerv satışı işleriyle bizim dışımızdaki bir savaş riskinin de halkımız tarafınca anlamsızca üstlenildiğini yaşayarak görmüş olduk” yorumunu yaptı. Ekonomist Fatih Özatay da “Ne yazık ki Rusya saldırıyı başlattı. Bizim için işler giderek zorlaşıyor. TL mevduatı kur muhafazalı mevduata dönüştürüp bütçeyi kur artışına karşı kırılganlaştıran Hazine’nin işi epey zor” açıklamasında bulundu. Değerlendirmeler ışığında birtakım ekonomistler de Rusya-Ukrayna savaşından en epeyce Türkiye’nin etkilendiğini belirtti. Analist Alaattin Aktaş da şunları söylemiş oldu: “Bu savaştan en çok ziyan nazarancek ülke kuşkusuz Ukrayna. İkinci sırada ise ne yazık ki Türkiye’ye geliyor. Düşünebiliyor musunuz, bir savaş var ve taraf ülkeler haricinde bu savaştan en çok ziyan nazarancek ülke biziz.” Ekonomist Uğur Gürses ise: “var iseyımlara dayalı iktisat siyasetinin bu türlü çökmesi şaşırtan değil. Bir an evvel TL’yi koruyacak tedbirleri alın. Diğerlerinin bastığı parayı satarak, fiyatına garanti vererek kendi paranızı koruyamazsınız.”
HAZİNE BAKANLIĞI: TL’YE GÜVENMEYE DEVAM EDİN
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi ile ilgili yaşanan gelişmelere ait bir açıklama geldi. Açıklamada milletlerarası finansal piyasalarda bu gerginliğin niye olduğu oynaklıklara karşı vatandaşların Türk lirası ve Türk lirası cinsi varlıklara olan inancının devam etmesinin ve riskli konumlar almaktan kaçınmalarının her açıdan değerli olduğu açıklandı. Bakanlığın açıklamasında, “Bilindiği üzere yakın vakitte manipülatif telaffuzlara itimat ederek pek riskli konumlar alan vatandaşlarımız değerli mali kayıplarla karşı karşıya kalmıştır. Son iki ayda Türk Lirasını güçlendirmek için değerli siyasetler uygulamaya konulmuş ve bu mevzuda başarılı olunmuştur.” tabirleri kullanıldı. Bakanlığın açıklamasında Rusya’nın Ukrayna’ya askeri müdahalesi kapsamındaki gelişmelerin yakından izlendiği tabir edildi. Bakanlık memleketler arası alanda yaşanan bu gelişmelerin muhtemel ekonomik ve finansal tesirlerinin; tarım, turizm, dış ticaret, güç ve müteahhitlik dahil her boyutuyla, ilgili bakanlıklar istişare ortasında takip edildiğini söylemiş oldu. Bakanlık bu süreçte gereken tüm önlemlerin kararlılıkla alınacağını söz etti. Bu açıklama öncesinde kur 14.55 düzeyinden 14.20’lere kadar gerilese de üst istikametli iştah devam etti.
‘ŞİMDİ VATANDAŞA PANİKLE DOLAR ALMAYIN DİYORLAR’
Hazine Bakanlığının açıklaması üzerine CHP Sözcüsü Faik Öztrak “Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) ile döviz üzerinden zenginin mevduatına kefil oldular. İhracatçının gelirine el koyup kurun düzeyini korumak için sattılar. KKM’de gerçekleşen ortalama dolar kuru Aralık’ta 12.19 TL, Ocak 13.58 TL. Panikleyen Hazine, artık vatandaşa panikle dolar almayın diyor” yorumunu yaptı.
‘GÜNDEM DİPLOMASİ DEĞİL BİZE GELECEK EK YÜK’
Türkiye’nin yüksek dış borcu niçiniyle her türlü finansal atağa karşı daha güçsüz hale geldiğini hatırlatan Gelecek Partisi Sözcüsü Serkan Özcan, birfazlaca sorunda köşeye sıkışma riskinin olduğunu anlatmıştı. Özcan “KKM’nin üstünden 2 ay geçmeden maalesef Rusya-Ukrayna gerginliği ile yaşıyoruz. Yüksek dış borç ve eksi rezervle, fiyatını denetim edemediğimiz dolar ve altına garanti vererek nasıl büyük bir yanılgı yapıldığını görüyoruz. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bir inat uğruna kendi elleriyle yarattığı döviz krizi evvel salgınla artık de Ukrayna kriziyle milleti vuruyor. Alım gücü erimiş, geçim kaygısının altında ezilmiş, faturalarını ödeyemeyen bir millet artık de Ukrayna krizi ile yeni bir artırım dalgasıyla karşı karşıya. NATO’nun 2. en büyük ordusuna sahip olan ülkenin yanı başında yüzyılın en önemli siyasi gerilimlerinden biri yaşanırken, gündem diplomasi ve jeopolitik değil de mümkün akaryakıt artırımı yahut KKM’den gelecek ek yük oluyorsa, her insanın bir şeyleri en baştan düşünmesi gerekiyor mu?” dedi.
KRİPTO PARADA SAVAŞ ÇÖKÜŞÜ
Tansiyonun artması ile son 10 gündür satıcılı bir seyir izlenen kripto para piyasalarında, Rusya’nın Ukrayna işgalini resmen başlatmasının akabinde düşüşler ivme kazandı. Yatırımcıların dünya çapında riskli varlıklarda satış konumu alması ile düşüş eğilimini sürdüren Bitcoin, dün 35 bin doların altını gördü. Ethereum’un fiyatı da yüzde 10’un üzerinde bedel kaybetti.
‘EKONOMİ RİSK ALARAK YÖNETİLMEZ’
Ekonomistler de yaşanan durumu toplumsal medya hesapları üzerinden değerlendirirken, Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi, TCMB eski başekonomisti Hakan Kara “Bütün bu yaşananlardan daha sonra umarım herkes şunu anlamıştır: İktisat risk alarak yönetilmez, riskleri azaltmak için önlem alarak yönetilir” dedi. İktisatçı Mahfi Eğilmez de “Dolar kıymet kazanıyor, Ruble ve Euro paha kaybediyor. Zira Avrupa’nın başta doğalgaz alımı olmak üzere Rusya ile ekonomik ve ticari bağı hayli daha fazla. ABD, dış ticarette Rusya’ya açık veriyor. Karşılıklı ambargolar asıl olarak Rusya ile Avrupa’yı etkileyecek” diye konuştu. Ekonomist İris Cibre de “Ekonomi, tarım ve güç politikalarımız dünya yalnızca bizim etrafımızda dönüyormuşçasına, dünyada bize karşı risk hiç oluşmayacakmışçasına yönetildi. İşte bugün dünyanın her yerde döndüğünü görüyoruz ve dönerken yer çekimi ise dönmediğini zanniçinleri çekiyor aşağı” sözlerini kullandı.
PETROL 2014 daha sonraSI BİRİNCİ SEFER 105 DOLAR
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Ukrayna’nın ayrılıkçı Donbass bölgelerine operasyon başlatmasının akabinde dünya borsaları geriledi. ABD tahvil getirileri düşerken, dolar, altın ve petrol meblağları keskin biçimde yükseldi. Brent petrolün varili yüzde 6’yı aşan artışla 100 doları geçti. Brent petrolün varil fiyatı 2014 Haziran periyodundan bu yana birinci sefer 105 doları gördü. ABD yavaşça ham petrolü yüzde 7 civarı artarak 99,8 dolara yükseldi. Milletlerarası piyasalarda spot altın fiyatında sabah saatlerindeki yükseliş günün ikinci yarısında da sürüyor. 2021’in başından bu yana görülen en yükse seviyeyi geliştiren spot altının ons fiyatı, 1.970 dolara dayandı. Altın fiyatlarındaki günlük artış oranı yüzde 3’ün üzerinde seyrediyor.
KRİZLE BİRLİKTE, KKM SİSTEMİ BÜTÇEYİ YORACAK
Kur muhafazalı mevduat sisteminin iktisada getireceği yükü paylaşan ekonomistler, şimdiden faturanın savaş tesiriyle 40 milyar TL’ye çıkacağını paylaştı. KKM sisteminin 440 milyara ulaştığını paylaşan analistler, şimdilik 40 milyar TL’nin yarısını bütçeden yarısını da Merkez Bankası’ndan ödeneceğini de ekledi. Kurun 15.5 lira düzeylerini aşması halinde bunun 60 milyar TL’ye çıkması da olası olarak paylaşıldı. Ekonomist Cem Ovyat ise “KKM’nin maliyeti daha bu kur düzeyinde 13 milyar TL’ye dayanmış. Çalışanların primleriyle oluşturulan işsizlik fonundan çıkan para haricinde; devletin pandeminin birinci yılında ‘Sosyal Müdafaa Kalkanı’ altında halka fazladan verdiği takviye yalnızca 10.9 milyar TL’ydi” dedi. Ukrayna krizinin bu süreçte bütçede büyük bir tesir oluşturacağı kestirim ediliyor.
‘NE İHTİYAT AKÇESİ NE DE REZERV KALDI’
Demokrat Parti Genel Lider Yardımcısı Bülent Şahinalp “452 milyar TL’ye ulaşan Kur Muhafazalı Mevduat stoğu yükselen döviz kurları ile bir arada hayli büyük bir risk haline gelmeye başladı. Yaklaşık hesapla dolar/TL kuru 15’e ulaşırsa 3 ayda 45 milyar TL, dolar/TL 18’e ulaşırsa 150 milyar TL yük gelebilir. Hesapsız kitapsız bir iktisat yönetimi! Dış borç 453,4 milyar dolar, Merkez İdare borç stoku 2,844.4 milyar TL’ye ulaşmış. TCMB swaplar hariç net rezervi -50,9 milyar dolar, ‘kefen parası’ denen TCMB yedek akçesi bile harcanmış, bu biçimde bir ortamda bölgemizde savaş başladı. Yanlış siyasetlerin faturasını hepimiz ödeyeceğiz. Rusya’nın Ukrayna müdahalesi, güç ve tahıl fiyatlarında artış, arz güvenliği, turizm gelirleri boyutuyla Türkiye’yi olumsuz etkileyecek. Dolar/TL ve euro/TL paha kaybı hızlandı. ‘Yeni İktisat Modeli’ çöktü. TCMB önümüzdeki toplantısında siyaset faizini artırmak zorunda kalabilir” yorumunu yaptı.
‘EN ÇOK TÜRKİYE ETKİLENDİ’
Türkiye’nin çok kırılgan bir hale geldiğini paylaşan iktisatçı Mustafa Sönmez “Dolar, altın tırmanıyor. En kırılgan ülke olarak Türkiye, Rusya’nın işgalinden en olumsuz etkilenecek ülke olma yolunda. Enflasyon yelkeni yeni rüzgarlarla doluyor. Kişi başına daha epey harcayan Avrupalı turisti soğutan, kaçıran, bunun yerine ucuz turizme angaje Rusya, Ukrayna turistine muhtaç bir pazara dümen kırmanın işte kararı. Onca kültür turizmi potansiyeli varken bunu ihmal edip kum-deniz-güneş turizmi batağına teslimiyetin acı kararı” dedi. Ekonomist Semih Tümen de “KKM/rezerv satışı işleriyle bizim dışımızdaki bir savaş riskinin de halkımız tarafınca anlamsızca üstlenildiğini yaşayarak görmüş olduk” yorumunu yaptı. Ekonomist Fatih Özatay da “Ne yazık ki Rusya saldırıyı başlattı. Bizim için işler giderek zorlaşıyor. TL mevduatı kur muhafazalı mevduata dönüştürüp bütçeyi kur artışına karşı kırılganlaştıran Hazine’nin işi epey zor” açıklamasında bulundu. Değerlendirmeler ışığında birtakım ekonomistler de Rusya-Ukrayna savaşından en epeyce Türkiye’nin etkilendiğini belirtti. Analist Alaattin Aktaş da şunları söylemiş oldu: “Bu savaştan en çok ziyan nazarancek ülke kuşkusuz Ukrayna. İkinci sırada ise ne yazık ki Türkiye’ye geliyor. Düşünebiliyor musunuz, bir savaş var ve taraf ülkeler haricinde bu savaştan en çok ziyan nazarancek ülke biziz.” Ekonomist Uğur Gürses ise: “var iseyımlara dayalı iktisat siyasetinin bu türlü çökmesi şaşırtan değil. Bir an evvel TL’yi koruyacak tedbirleri alın. Diğerlerinin bastığı parayı satarak, fiyatına garanti vererek kendi paranızı koruyamazsınız.”
HAZİNE BAKANLIĞI: TL’YE GÜVENMEYE DEVAM EDİN
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi ile ilgili yaşanan gelişmelere ait bir açıklama geldi. Açıklamada milletlerarası finansal piyasalarda bu gerginliğin niye olduğu oynaklıklara karşı vatandaşların Türk lirası ve Türk lirası cinsi varlıklara olan inancının devam etmesinin ve riskli konumlar almaktan kaçınmalarının her açıdan değerli olduğu açıklandı. Bakanlığın açıklamasında, “Bilindiği üzere yakın vakitte manipülatif telaffuzlara itimat ederek pek riskli konumlar alan vatandaşlarımız değerli mali kayıplarla karşı karşıya kalmıştır. Son iki ayda Türk Lirasını güçlendirmek için değerli siyasetler uygulamaya konulmuş ve bu mevzuda başarılı olunmuştur.” tabirleri kullanıldı. Bakanlığın açıklamasında Rusya’nın Ukrayna’ya askeri müdahalesi kapsamındaki gelişmelerin yakından izlendiği tabir edildi. Bakanlık memleketler arası alanda yaşanan bu gelişmelerin muhtemel ekonomik ve finansal tesirlerinin; tarım, turizm, dış ticaret, güç ve müteahhitlik dahil her boyutuyla, ilgili bakanlıklar istişare ortasında takip edildiğini söylemiş oldu. Bakanlık bu süreçte gereken tüm önlemlerin kararlılıkla alınacağını söz etti. Bu açıklama öncesinde kur 14.55 düzeyinden 14.20’lere kadar gerilese de üst istikametli iştah devam etti.
‘ŞİMDİ VATANDAŞA PANİKLE DOLAR ALMAYIN DİYORLAR’
Hazine Bakanlığının açıklaması üzerine CHP Sözcüsü Faik Öztrak “Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) ile döviz üzerinden zenginin mevduatına kefil oldular. İhracatçının gelirine el koyup kurun düzeyini korumak için sattılar. KKM’de gerçekleşen ortalama dolar kuru Aralık’ta 12.19 TL, Ocak 13.58 TL. Panikleyen Hazine, artık vatandaşa panikle dolar almayın diyor” yorumunu yaptı.
‘GÜNDEM DİPLOMASİ DEĞİL BİZE GELECEK EK YÜK’
Türkiye’nin yüksek dış borcu niçiniyle her türlü finansal atağa karşı daha güçsüz hale geldiğini hatırlatan Gelecek Partisi Sözcüsü Serkan Özcan, birfazlaca sorunda köşeye sıkışma riskinin olduğunu anlatmıştı. Özcan “KKM’nin üstünden 2 ay geçmeden maalesef Rusya-Ukrayna gerginliği ile yaşıyoruz. Yüksek dış borç ve eksi rezervle, fiyatını denetim edemediğimiz dolar ve altına garanti vererek nasıl büyük bir yanılgı yapıldığını görüyoruz. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bir inat uğruna kendi elleriyle yarattığı döviz krizi evvel salgınla artık de Ukrayna kriziyle milleti vuruyor. Alım gücü erimiş, geçim kaygısının altında ezilmiş, faturalarını ödeyemeyen bir millet artık de Ukrayna krizi ile yeni bir artırım dalgasıyla karşı karşıya. NATO’nun 2. en büyük ordusuna sahip olan ülkenin yanı başında yüzyılın en önemli siyasi gerilimlerinden biri yaşanırken, gündem diplomasi ve jeopolitik değil de mümkün akaryakıt artırımı yahut KKM’den gelecek ek yük oluyorsa, her insanın bir şeyleri en baştan düşünmesi gerekiyor mu?” dedi.
KRİPTO PARADA SAVAŞ ÇÖKÜŞÜ
Tansiyonun artması ile son 10 gündür satıcılı bir seyir izlenen kripto para piyasalarında, Rusya’nın Ukrayna işgalini resmen başlatmasının akabinde düşüşler ivme kazandı. Yatırımcıların dünya çapında riskli varlıklarda satış konumu alması ile düşüş eğilimini sürdüren Bitcoin, dün 35 bin doların altını gördü. Ethereum’un fiyatı da yüzde 10’un üzerinde bedel kaybetti.
‘EKONOMİ RİSK ALARAK YÖNETİLMEZ’
Ekonomistler de yaşanan durumu toplumsal medya hesapları üzerinden değerlendirirken, Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi, TCMB eski başekonomisti Hakan Kara “Bütün bu yaşananlardan daha sonra umarım herkes şunu anlamıştır: İktisat risk alarak yönetilmez, riskleri azaltmak için önlem alarak yönetilir” dedi. İktisatçı Mahfi Eğilmez de “Dolar kıymet kazanıyor, Ruble ve Euro paha kaybediyor. Zira Avrupa’nın başta doğalgaz alımı olmak üzere Rusya ile ekonomik ve ticari bağı hayli daha fazla. ABD, dış ticarette Rusya’ya açık veriyor. Karşılıklı ambargolar asıl olarak Rusya ile Avrupa’yı etkileyecek” diye konuştu. Ekonomist İris Cibre de “Ekonomi, tarım ve güç politikalarımız dünya yalnızca bizim etrafımızda dönüyormuşçasına, dünyada bize karşı risk hiç oluşmayacakmışçasına yönetildi. İşte bugün dünyanın her yerde döndüğünü görüyoruz ve dönerken yer çekimi ise dönmediğini zanniçinleri çekiyor aşağı” sözlerini kullandı.