SWIFT nedir? Ne için kullanılır? SWIFT’ten çıkarmak Rusya’yı nasıl tesirler?

Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi daha sonrası AB ve ABD, Rusya’ya çeşitli yaptırımlar uyguladı. Ve son olarak Avrupa Birliği (AB) Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, belirlenen Rus bankalarının milletlerarası para transferi sağlayan SWIFT sisteminden çıkarılacağını duyurdu. Leyen, yaptığı açıklamada, “Rusya Merkez Bankası’nın varlıklarını felç edeceğiz. Bu, süreçlerini donduracak, varlıklarını tasfiye etmesini imkansız hale getirecektir” dedi.

Rus oligarkların finansal varlıklarını AB piyasalarında kullanmalarını yasaklamak için çalışacaklarını bildiren von der Leyen, belirlenen Rus bankalarının memleketler arası para transferi sağlayan SWIFT sisteminden çıkarılacağını deklare etti.


Beyaz Saray da yaptığı açıklamada, ABD ve müttefiklerinin belli Rus bankalarını global finansal iletileşme sistemi SWIFT’den çıkarmayı kabul ettiğini duyurdu. Pekala SWİFT nedir? SWİFT ne için kullanılır? Sahibi kim? SWIFT’ten çıkarmak Rusya’yı nasıl tesirler?

SWIFT NEDİR? SWIFT NE MANAYA GELİYOR?

Öncelikle SWIFT nedir? Ne manaya geliyor? SWIFT paranın hudutlar içinde meselesiz ve süratli bir biçimde transferini sağlayan global finans arteri. Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication sözlerinin kısaltmasından oluşuyor. Türkçesi Dünya Bankalar Ortası Finansal Bağlantı Topluluğu olan SWİFT, bankaların süratli ve inançlı hudut ötesi ödemeler yapmak için kullandıkları ve milletlerarası ticaretin problemsiz bir biçimde akmasını sağlayan ana inançlı iletileşme sistemi. SWİFT, milletlerarası ticaretin finansmanı için temel düzenek haline gelmiştir. 2020’de SWİFT platformu üzerinden her gün yaklaşık 38 milyon süreç gönderilerek trilyonlarca dolar pahasında süreç yapıldı.


Belçika merkezli SWIFT, dünya çapında finans kuruluşları içindeki süreçlerin inançlı ve standart bir biçimde gerçekleştirilmesine imkan sağlıyor. Halihazırda 200’den çok ülke ile 11 binden çok finans kurumunun bağlı olduğu SWIFT ile dünyadaki hudut ötesi ödemelerin büyük kısmı gerçekleştiriliyor.

SWİFT NE VAKİT NEREDE KURULDU, SAHBİ KİM?

1973 yılında kurulan ve merkezi Belçika’da bulunan SWİFT, 200’den çok ülkede 11.000 banka ve kurumu birbirine bağlıyor. Lakin SWİFT, klasik bir banka değil. Ödemeler gönderildiğinde ve geldiğinde kullanıcıları bilgilendiren bir çeşit anlık iletileşme sistemi. Şirketler ve hükümetler içinde trilyonlarca dolar el değiştirirken, günde 40 milyondan fazla ileti gönderiyor. Ve BBC’nin haberine bakılırsa bu iletilerin %1’inden çoksının Rus ödemelerini içerdiği düşünülüyor.


SWİFT, tek bir kurumun kendi sistemini geliştirmesini ve monopol olmasını istemeyen Amerikan ve Avrupa bankaları tarafınca yaratıldı. SWİFT, hizmeti kullanan binlerce üye kurumun bir kooperatifi. Merkezi Belçika’da, ticaret uyuşmazlıklarında tarafsız kalır ve temel olarak hizmet olarak yönetilir.

BBC’nin haberine nazaran ağ şu anda 2.000’den çok banka ve finans kuruluşunun ortak mülkiyetindedir ve ABD Federal Rezervi ile İngiltere Bankası da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki büyük merkez bankalarıyla ortaklaşa Belçika Ulusal Bankası tarafınca denetlenmektedir.


İRAN SWİFT’TEN ÇIKARILMIŞTI

Batılı ülkeler, geçmişte emsal halde İran’ı SWİFT’ten çıkarmıştı. İran, kelam konusu sistemin haricinde olduğu için petrol gelirlerini tahsilde, ticari ödemelerde zorluklar hayatış, ülke iktisadında çeşitli düşüncelerle karşılaşmıştı. Ülke o periyot nükleer programı üstündeki yaptırımların bir modülü olarak 2012 yılında SWİFT’den men edilmişti. Petrol ihracat gelirlerinin neredeyse yarısını ve dış ticaretinin %30’unu kaybetti. SWİFT ise yaptırımlar üzerinde hiç bir etkisinin olmadığını ve bunları uygulama sonucunın hükümetlere ilişkin olduğunu söylüyor.

ÜLKELER niye SWİFT KONUSUNDA BÖLÜNMÜŞTÜ?

Yaptırımların birinci etabında Batı ülkeleri Rusya’yı SWİFT’ten çıkarmak konusunda 2’ye ayrılmıştı. BBC’nin tahliline bakılırsa bir görüşe göre Rusya’yı SWİFT’ten çıkarmak, başta Almanya olmak üzere Rusya’ya mal tedarik eden ve Rusya’dan satın alan şirketlere ziyan verir. Tahlilde şu yorumlar yapılıyordu:

“Rusya, Avrupa Birliği’nin ana petrol ve doğal gaz tedarikçisi ve alternatif arz bulmak kolay olmayacaktır. Halihazırda yükselen güç fiyatlarıyla bir arada, daha fazla kesinti, birfazlaca hükümetin kaçınmak istediği bir şey. Rusya’nın borçlu olduğu şirketler, ödeme almak için alternatif yollar bulmak zorunda kalır.

Birtakım görüşler ise memleketler arası bankacılık kaosu riskinin epeyce büyük olduğunu söylüyor.

Rusya’nın eski maliye bakanı Alexei Kudrin ise SWİFT’ten ayrılmanın Rusya iktisadıni %5 küçültebileceğini öne sürdü.

Lakin bunun Rusya iktisadı üstündeki kalıcı tesiri konusunda kuşkular var. Rus bankaları, ödemeleri kendi ödeme sistemine sahip Çin üzere yaptırım uygulamayan ülkeler üzerinden yönlendirebilir”

Guardian’ın haberine göre ise SWİFT yaptırımı istemeyen ülkelerin bir sebebi, Rus işletmeleri üstündeki tesirin epeyce önemli olmama ihtimali olabilir. Haberde, “Büyük bir Rus bankasının lideri kısa müddet evvel ödemeler için telefonlar, iletileşme uygulamaları yahut e-posta üzere öbür kanalları kullanabileceğini söylemiş oldu. Rus bankaları, SWİFT’e rakip olmak için kendi ödeme sistemini kuran Çin üzere yaptırım uygulamayan ülkeler aracılığıyla da ödemeleri yönlendirebilir. Rusya’nın SWİFT’i kullanma yasağı, Çin’in rakibi Cips sisteminin kullanmasını hızlandırabilir. Ayrıyeten ABD dolarının global rezerv para ünitesi statüsüne ziyan verebileceği ve kripto para üniteleri üzere alternatiflerin kullanmasını hızlandırabileceği korkusu da var” sözleri var.

SWİFT YASAĞI ÖBÜR ÜLKELERİ TESİRLER Mİ?

Rusya, bilhassa Hollanda ve Almanya’dan yabancı mamul malların büyük bir alıcısı. Rusya, ham petrol, doğal gaz ve katı fosil yakıtların ana AB tedarikçisi ve Avrupa ülkeleri yedek tedarikçi bulmakta zorlanabilir.

SWIFT’TEN ÇIKARMAK RUSYA’YI NASIL TESİRLER?

Pekala, SWİFT’ten çıkarmak Rusya’yı nasıl tesirler? Bu bahiste dış basındaki birinci yorumlar ve birinci tahliller şu biçimde:

USA Today’in tahlilinde, “Rusya’yı SWİFT’ten men etmek ülke iktisadına çabucak ziyan verir ve uzun vadede Rusya’yı bir dizi milletlerarası finansal süreçten uzaklaştırır. Buna, Rusya’nın gelirinin %40’ından fazlasını oluşturan petrol ve gaz üretiminden elde edilen memleketler arası karlar da dahildir. İran, nükleer programı üstündeki yaptırımların bir modülü olarak 2012’de Swift’e erişimini kaybetti, fakat ülkedeki bankaların birçok 2016’da sisteme bir daha bağlandı. Petrol ihracat gelirlerinin neredeyse yarısını ve dış ticaretinin %30’unu kaybetti” denildi.

‘SWIFT BANKALAR İÇİN TWITTER GİBİ’

CBC’in tahlili ise şu biçimde:


“Massachusetts’teki Harvard Üniversitesi’ndeki Davis Rusya ve Avrasya Araştırmaları Merkezi’nin yönetici yöneticisi Alexandra Vacroux, SWİFT’in parayı hareket ettirmeyen, fakat paranın nereye gittiği hakkında bilgi sağlayan bir “bankalar için toplumsal ağ” üzere olduğunu söylemiş oldu. Vacroux, “Gerçekten bir toplumsal iletileşme sistemi üzere ve bankalar için Twitter gibi” dedi.

Manchester Üniversitesi’nde finansal teknoloji ve bilgi sistemleri profesörü ve lideri Markos Zachariadis, “SWİFT’i finansal hizmetler bölümünün bel kemiği olarak düşünebilirsiniz” diyor ve ekliyor: “Dünya çapında taşınan paranın hacmi ve bedeli açısından finansal hizmetlerde sahip olduğumuz en tesirli altyapıdır.”

Rusya Ulusal Swift Derneği’ne nazaran, ülkedeki yaklaşık 300 önde gelen banka ve kuruluş Swift kullanıcısıdır, Rus kredi kuruluşlarının yarısından fazlası SWİFT’de temsil edilmektedir ve Rusya, platformun kullanıcı sayısına bakılırsa ikinci sırada yer almaktadır. (Birinci sırada ABD var)

Rus bankalarının SWİFT’den çıkarılması, ülkenin dünyadaki finansal piyasalara erişimini kısıtlayacaktır. Profesör Zachariadis, neredeyse bir ülkeyi internetten kesmek üzere olacağını söylemiş oldu: “Çevrimiçi faaliyet gösteren tüm bu tertipleri hayal edin. Ve bu altyapıya ansızın sıfır erişim…

Helsinki merkezli memleketler arası yaptırımlar uzmanı Maria Shagina, geçen yıl Carnegie Moskova Merkezi için yazdığı bir makalede, Rusya’nın SWİFT’den men edilmesinin etkisinin, 2012’de sisteme erişimi reddedilen İran için olduğu kadar yıkıcı olabileceğini yazmıştı: “Rusya, ABD doları cinsinden hidrokarbon ihracatı niçiniyle SWİFT’e büyük ölçüde bağımlı. Kesinti, tüm memleketler arası süreçleri bitmiş oldurecek, döviz oynaklığını tetikleyecek ve büyük sermaye çıkışlarına niye olacak”

Vacroux, Rusya’nın federal bütçesinin petrol ve gaz üzere hammaddelerin ihracatından elde edilen vergilere epey bağımlı olması niçiniyle, satışların yapılmasını ve akabinde ülke bütçesi için gereken parayı elde edilmesini zorlaştıracağını söylemiş oldu.

KİMİ UZMANLAR İSE FARKLI GÖRÜŞTE

Fakat birtakım uzmanlar, Rusya’yı SWİFT’den çıkarmanın öbür mümkün yaptırımlar kadar yıkıcı olup olmadığını sorguluyor. Tufts Üniversitesi’nden Chris Miller, Miller, büyük Rus bankalarını ABD finans sisteminden koparmakla tehdit etmenin mutlaka daha fazla tesirli olacağını söylemiş oldu.

Milletlerarası ticarete odaklanan ve Obama idaresinde çalışan memleketler arası bir avukat olan Adam Smith, CBS News’e verdiği demeçte, “Bu bir finansal ödeme sistemi değil, bir bağlantı platformu” dedi. “Rusya’yı SWIFT’den çıkarırsanız, onları değerli bir finans arterinden çıkarmış olursunuz, fakat bankadan bankaya süreçlerde bulunmak için telefon, teleks yahut e-posta üzere SWIFT öncesi araçları kullanabilirler.”

RUSYA’NIN KULLANABİLECEĞİ ALTERNATİF SİSTEMLER VAR MI?

2014 yılında Rusya’nın SWIFT’den çıkarılması davetlerine yol açan Rusya’nın Kırım’ı işgal etmesinin akabinde, Rusya Merkez Bankası bir SWIFT alternatifi olan Finansal İletilerin Transferi Sistemi (SPFS) geliştirme planlarına başladı.

Rusya ve Rus-Çin bağlantıları uzmanı ve Washington DC’deki Georgetown Üniversitesi’nde fahri profesör olan Harley Balzer’e göre, Şubat 2020 itibariyle 400’den çok Rus bankası SPFS’ye katılarak SWIFT’e kayıtlı Rus bankalarının sayısını aştı.

Balzer, Rus hükümetinin kullanması teşvik etmek için bankalara sübvansiyon verdiğini ve bunun da ülkedeki bankaların fiyatlarını düşürdüğü için SPFS’nin bir modülü olmak istemesine niye olduğunu söylemiş oldu.

Lakin şimdiye kadar, bir Çin bankası da dahil olmak üzere sadece yaklaşık bir düzine yabancı banka bunu kullanıyor, bu da “uluslararası ödeme transferleri için nitekim [Rusya’ya] pek yardımcı olmayacak” manasına geliyor.

SWIFT YASAĞI niye BU KADAR ÖNEMLİ?

Guardian
’ın tahlilinde bu soruya “basit süreçlerin direkt bankalar içinde yapılması ya da yeni gelişen rakip sistemler aracılığıyla yönlendirilmesi, maliyetlere ek olarak ve gecikmeler yaratacaktır” deniliyor.
 
Üst